ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้ /ศรีเทพ /เสมา ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้ / ศรีเทพ / เสมา | Page 53

อื น ่ โดยเฉพาะจากแถบจังหวัดลพบุรี เช่น หมู บ ่ า ้ น บึงนาจาน บ้านสระปรือ บ้านนาตะกรุด  เมืองโบราณศรีเทพ เมืองโบราณศรีเทพมีคูน�้ำและคันดินล้อม รอบ ๒,๘๙๙ ไร่ หรือประมาณ ๔.๗  ตาราง กิโลเมตร มีค น ู ำ �้ ขนาดใหญ่และคันดินสูงล้อมรอบ แบ่งออกเป็น ๒ ส่วน ได้แก่ เมืองส่วนใน มีพื้นท ๑,๓๐๐ ไร่ รูปเกือบกลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ประมาณ ๑.๕ กิโลเมตร มีช่องทางหรือประตูเข้า ออก ๖ แห่ง พื น ้ ที ภ ่ ายในเป็นที ร ่ าบลอนลูกคลื น ่ ม สระน� ำ ้ หรือหนองน� ำ ้ กระจายอยู ท ่ ว ั่ ไปกว่า ๗๐ แห่ง ส�ำรวจพบร่องรอยโบราณสถานได้รับการขุดแต่ง และบูรณะแล้วประมาณ ๔๐ แห่ง เป็นกลุ่มศาสน สระแก้วภายในเมืองนอกศรีเทพ ปัจจุบันยังเป็นสระน�้ำท ชาวบ้านยังน�ำน�้ำไปใช้ส�ำหรับท�ำการเกษตร สถานทั ง ้ ฮินดูและพุทธมหายานรวมทั ง ้ เถรวาทแบบ ทวารดีรวมอยู่ด้วยกันในพื้นที่ส่วนเมืองด้านใน ส่วนที่สองเมืองส่วนนอกพื้น ที่ ๑,๕๘๙ กว่าไร่ เป็นรูปสี เ ่ หลี ย ่ มผืนผ้าต่อกับเมืองส่วนใน ม ประตูหรือช่องทางเข้าออก ๖ แห่ง สระน�้ำขนาด ใหญ่เกือบกลางเมืองเรียกว่า “สระขวัญ” (ส่วน นอกเมืองในบริเวณเกือบจะตรงข้ามกันไม่ไกล ออกไปนักมี “สระแก้ว” ใช้เป็นน� ำ ้ ศักดิ ส ์ ท ิ ธิ ส ์ ำ � หรับ ประกอบพระราชพิธ ส ี ำ � คัญของบ้านเมือง ซึ ง ่ พบว่า มีการท�ำบันไดลงสระน�้ำและพบโบราณวัตถุบาง ส่วน) และยังมีสระเล็กๆ กระจายอยู่ทั่วไป และ พบร่องรอยโบราณสถานกระจัดกระจายเช่นกันม โบราณสถานซึ่งส่วนใหญ่ขนาดเล็กและยังไม่ได้ม การขุดแต่งประมาณ ๕๔ แห่ง รวมทั ง ้ สระน� ำ ้ ขนาด ใหญ่จนถึงเล็กกระจัดกระจายอยู่ทั่วไปประมาณ ๓๐ แห่ง ทั้งนอกเมืองโบราณศรีเทพ ก็ยังพบร่อง รอยโบราณสถานอีกกว่า ๕๐ แห่ง ส่วนมากตั้ง อยู่ทางทิศเหนือของเมืองซึ่งมีโบราณสถานเขา คลังนอกและปรางค์ฤๅษีเป็นโบราณสถานส�ำคัญ และบริเวณนอกเมืองโบราณศรีเทพไปทางด้าน ทิศตะวันตกประมาณ ๒๐ กิโลเมตร ยังมีโบราณ สถานที่ถ�้ำเขาถมอรัตน์เป็นภาพสลักบนผนังถ�้ำ เป็นรูปพระพุทธรูป และพระโพธิสัตว์ ที่สร้างขึ้น ตามความเชื่อของพุทธศาสนาลั ทธิมหายานเนื่อง ในวัฒนธรรมทวารวดี ถือเป็นเมืองขนาดใหญ่และ มีการตั้งถิ่นฐานอยู่อาศัยอย่างหนาแน่นมากมาย  กรมศิลปากรเริ ม ่ ส�ำรวจศึกษาเมืองศรีเทพ ราวปี พ.ศ. ๒๕๒๑ จัดการรักษาเมืองโบราณนี้ไว ในนามอุทยานประวัต ศ ิ าสตร์ศรีเทพจัดตั ง ้ ขึ น ้ เมื อ ่ ป พ.ศ.​ ๒๕๒๗ โดยสร้างศูนย์บริการข้อมูล จัดแสดง โบราณวัตถุและนิทรรศการเกี ย ่ วกับประวัต ศ ิ าสตร และโบราณคดีของเมืองโบราณศรีเทพ ส่วนที เ ่ ป็น โบราณวัตถุจ ำ � พวกชิ น ้ ส่วนประติมากรรมและอาคาร ที ท ่ ำ � จากหิน ฐานเสา ฐานหินรองรับประติมากรรม ขนาดใหญ่อยู ด ่ า ้ นนอกอาคาร และที เ ่ ป็นโบราณวัตถ ส�ำคัญเป็นงานจ�ำลองจากของจริงที เ ่ ก็บรักษาไว้ตาม พิพ ธ ิ ภัณฑ์ต า ่ งๆ ปัจจุบ น ั ได้น ำ � ชื อ ่ ไปเสนอขึ น ้ ทะเบียน เบื อ ้ งต้นเป็นมรดกโลกขององค์การยูเนสโกไปแล้ว มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 53