ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้ /ศรีเทพ /เสมา ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้ / ศรีเทพ / เสมา | Page 47

ส่วนด้านหน้าเป็นศาลที่สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖ โดยสร้างทับบนรากฐานเดิมในสมัยสมเด็จ พระนารายณ์ฯ ประดิษฐานพระวิษ ณุยืนองค์เล็ก แบบเทวรูปรุ่นเก่า อายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๔ และพบในพื น ้ ที เ ่ มืองอู ท ่ องและสุพรรณภูมิ ส่วนพระ วิษณุองค์ใหญ่เป็นประติมากรรมแบบลพบุร แ ี ต่พระ เศียรหายไป ภายหลังมีผู้น�ำพระเศียรพระพุทธรูป หินทรายสมัยอยุธยามาสวมต่อไว ศาลพระกาฬถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เทียบ ได้กับหลักเมืองอู่ทองและหลักเมืองสุพรรณบุรี ใน ยุคปัจจุบันเช่นกันชาวบ้านเข้ามาเคารพสักการะอยู ตลอดเวลา และปัจจุบันมีการขุดแต่งโดยรอบพื้นท ท�ำให้เห็นฐานโบราณสถานด้านข้างสองสามแห่ง รวมทั้งพื้นเดิมของตัวปราสาทในยุคแรกเริ่มที่เป็น โบราณสถานศาลพระกาฬในปัจจุบัน ประดับกรอบประตูแกะสลักเป็นรูปฤๅษีนั่งชันเข่า ในซุ้มเรือนแก้ว ตกแต่งลวดลายปูนปั้น ปรางค์องค กลางมีฐานแต่เดิมเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูป สมัยสมเด็จพระนารายณ์ฯ ได้บูรณะพระปรางค สามยอดเป็นวัดในพุทธศาสนาเถรวาท สร้างพระ วิหารก่อด้วยอิฐแบบที่นิยมในยุคนั้น ภายในวิหาร ประดิษฐานพระพุทธรูปหินทราย ด้านหน้าทางทิศ ตะวันออกมีวิหารสร้างในสมัยเดียวกัน ประดิษฐาน พระพุทธรูปหินขนาดใหญ่ปางสมาธิแบบอยุธยา ตอนต้น อนึ่ง ทั้งบริเวณปรางค์สามยอดและศาล พระกาฬซึ่งมีต้นไม้ใหญ่และค่อนข้างร่มรื่น ท�ำให ลิงจ�ำนวนมากมาอยู่อาศัยจนกลายเป็นสัญลักษณ ของเมืองลพบุรีในปัจจุบัน พระปรางค์วัดมหาธาต จากเดิมที่เคยเป็นปราสาทแบบเขมรและ เป็น พุทธมหายาน ก็ถูกปรับเปลี่ยนปราสาทให เป็นสถูปธาตุในรูปของพระปรางค์ นับเป็นศิลปะ สถาปัตยกรรมแบบปรางค์ยุคแรกเริ่ม ก่อนจะแพร ไปสร้างในที่อื่นๆ พระสถูปทรงปรางค์นับได้ว่าเป็น พระปรางค์สามยอดลพบุรีสร้างในสมัยราวพุธศตวรรษท ๑๘ และถูกปรับเปลี่ยนมาเป็นวัดในสมัยอยุธยาเช่นกัน ปรางค์สามยอด อยู่บนเนินดินฝั่งตรงข้ามกับศาลพระกาฬ โดยมีเส้นทางรถไฟคั่น ลักษณะเป็นปรางค์เรียง ต่อกัน ๓ หลัง เดิมเป็นศาสนสถานในพุทธศาสนา มหายาน สร้างในช่วงราวอิทธิพลศิลปะเขมรแบบ บายน ก่อสร้างด้วยศิลาแลงและหินทราย มีเสา พระปรางค์วัดมหาธาตุ ลพบุรี ต้นแบบสถูปแบบปรางค์ท ส่งอิทธิพลให้แก่บ้านเมืองอื่นๆ เป็นพระมหาธาตุที่มีความ สำ�คัญมาตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 47