เยี่ยมยามเมืองจันทบูร เมืองท่าอันมีพลวัตทางประวัติศาสตร์ต่อสยามประเทศ | Page 43

เคลือบสีด�ำหรือน�้ำเงินด�ำแบบไหหรือตุ่มใส่น�้ำขนาดย่อมๆ เป็นของเตาจีนเคลือบเซลาดอนจากเตาจีน ฝาภาชนะแบบ หม้อทะนน ไหเนื้อแกร่งจีนอายุรุ่นอยุธยา ดังนั้นที่มีความพยายามตีความในสมัยหลังเรื่อง การเข้าตีเมืองจันท์ของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ว่าจะต้อง ใช้เวลาและความพยายามอย่างยิ ง ่ หรือค้นหาว่าที ต ่ ง ั้ ของวัด แก้วนั้นอยู่ในจุดใด ก็จะเห็นว่า ตัวเมืองจันทบูรเก่าและวัด แก้วริมเมืองนั น ้ ห่างกันเพียง ๒๐๐ เมตร และพระเจ้าตากฯ ในช่วงเวลานั้นต้องการเจรจากับเจ้าเมืองรุ่นน้องมากกว่า การบุกเข้ายึดครองเมืองด้วยการใช้ก ำ � ลัง แต่คนรุ น ่ ปัจจุบ น ั อาจใช้จินตนาการสร้างภาพวีรกรรมอันเลื่องลือครั้งนั้นจน อาจจะเหนือข้อเท็จจริงกันไปบ้าง เมื่ อ ฝรั่ ง เศสเข้ า ยึ ด เมื อ งจั น ทบุ รี ข้ อ มู ล จาก รายงานของกัปตันผู้บังคับบัญชาการยึดครองนี้ (Extract of the report of the Captain commanding the occu- pation detachment in Chanthaburi, 29 August 1893 (SHD, Guerre, 10 H 11).The French Army and Siam, 1893–1914) มีรายละเอียดว่า หลังจากฝ่ายสยามยอมรับข้อตกลงในวันที่ ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๓๖ แล้ว การยึดครองเมืองจันทบุร เ ี ริ ม ่ ในวันที่ ๙ สิงหาคม ปีเดียวกัน กองทหารราบจากอันนัม โดยการควบคุมของกัปตันเจอร์ราร์ด [Captain Gerard] จ�ำนวน ๑๙๖ คน เป็นชาวยุโรป ๕๔ คน นอกจากนั้นเป็น ชาวญวน กัปตันพยายามให้เจ้าเมืองอพยพออกจากเมือง และทหารสยามยังคงมีอยู่ราว ๖๐๐-๘๐๐ คน และเช้า ของวันที่ ๒๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๖ ก็เข้าครอบครองป้อม [Citadel] ที เ ่ มืองจันทบุร โ ี ดยการส่งมอบจากเจ้าเมืองขณะ นั น ้ ซึ ง ่ น่าจะเป็นพระยาราชนารถภักดี (หวาด บุนนาค) พวก เขาพบปืน Broadwell ๘๐ มม. แปดตัวสมบูรณ์แบบ ปืน ไรเฟิลล้าสมัยอีก ๑,๐๐๐ กระบอก ป้อมในเมืองนี้อยู่เหนือกว่าที่ตั้งเมืองจันทบุรีราว ๒๐ เมตร ซึ่งพื้นที่นั้นน�้ำท่วมตลอดเวลาในช่วงหน้าฝน น่า จะเป็นที่ตั้งจวนเจ้าเมืองริมคลองท่าสิงห์ที่บ้านลุ่ม ป้อมน ตึกฝรั่งเศส สร้างอยู่ในขอบเขตของป้อมภายในเมืองที่เคยเป็น จวนเจ้าเมืองจันทบูรเก่า มีพื้นที่ราวๆ ๔๕๐ เมตรในแต่ละด้าน (ข้อเท็จจริงคือพื้นท รูปสี เ ่ หลี ย ่ มผืนผ้านี ข ้ นาดประมาณ ๒๐๐ และ ๑๕๐ เมตร) และล้อมรอบด้วยก�ำแพงดินที่มีคูน�้ำขนาดระหว่าง ๖-๑๐ เมตร บริเวณคูน�้ำเต็มไปด้วยหญ้าพงหนา ทางทิศเหนือ ของบริเวณนี้เป็นเหมือนป่าเล็กๆ ส่วนมุมตะวันออกเฉียง เหนือซึ่งเป็นที่ตั้งของค่ายทหารอยู่ในสภาพดีและเป็นจุดท สูงที่สุด กองทหารชาวฝรั่งเศสใช้พื้น ที่ภายในป้อมทาง ตะวันตกเฉียงเหนือนั น ้ เป็นค่ายทหารเล็กๆ บริเวณใจกลาง ของป้อมเป็นที อ ่ ยู ข ่ องจวนเจ้าเมืองแต่เดิม ตัวจวนที พ ่ ก ั รอบ ด้วยสวนสไตล์ฝรั่งเศสที่ดูแลรักษาเป็นอย่างดี พวกทหาร ฝรั่งเศสตัดสินใจว่าจะไม่ท�ำลายสวนนี้ และกัปตันรายงาน ภายหลังว่ากองก�ำลังคงปลอดภัยดี ในที่นี้แต่ต้องการกอง ทหารดูแลสัก ๕๐๐ หรือ ๓๕๐ คน ปืนแบบเสือภูเขาสัก ๓ กระบอก... ทหารฝรั ง ่ เศสใช้เงินจากรัฐบาลกลางของตนสร้าง อาคารถาวรหลายหลังที่ตกทอดมาถึงปัจจุบัน ซึ่งเป็นสิ่งท ถกเถียงโจษจันกันมากในหนังสือพิมพ์ฝรั่งเศสยุคนั้น และ มีบทความจ�ำนวนมากของชาวฝรั่งเศสที่พยายามโน้มน้าว ให้ยึดสยามทั้งประเทศเสียเพื่อไม่ ให้งบประมาณในการ ก่อสร้างต่างๆ ในเมืองจันทบูรนี้สูญเสียไปเปล่าๆ จากการ มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 43