เยี่ยมยามเมืองจันทบูร เมืองท่าอันมีพลวัตทางประวัติศาสตร์ต่อสยามประเทศ | Page 31

ชายฝั่งทะเลแถบจันทบูร คุ้งวิมานในปัจจุบัน กรณี พิ พ าทเริ่ ม จากการปราบฮ่ อในรั ช กาล พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ฝ่ายฝรั่งเศส อ้างกรรมสิทธิ เ ์ หนือดินแดนสิบสองจุไทและหัวพันห้าทั ง ้ หก ว่าเป็นเมืองขึ้นของญวน ขอให้ทัพไทยถอยออกไปให้พ้น เขต การเจรจาต่างฝ่ายต่างไม่ยอมรับข้อเสนอ วันที่ ๑๙ กรกฎาคม ฝรั ง ่ เศสยื น ่ ค�ำขาดให้สยามเคารพสิทธิ ข ์ องญวน และเขมรเหนือดินแดนฝั ง ่ ซ้ายแม่น ำ �้ โขง ให้เสียค่าปรับไหม และค่าท�ำขวัญในเหตุการณ์ที่ทุ่งเชียงค�ำและค�ำม่วนและ การรบที่ปากน�้ำเจ้าพระยาจ�ำนวนมาก ถ้ า ไม่ ส ามารถจ่ า ยได้ ก็ ต ้ อ งยอมให้ รั ฐ บาล ฝรั่ ง เศสมี สิ ท ธิ เ ก็ บ ภาษี อ ากรในเมื อ งพระตะบองและ เสียมราฐ ฝ่ายสยามยื่นค�ำตอบเมื่อวันที่ ๒๒ กรกฎาคม ยอมยกดินแดนฝั่งซ้ายแม่น�้ำโขง ช�ำระค่าเสียหาย ๒ ล้ า นฟรั ง ก์ และจ่ า ยเงิ น เหรี ย ญนกเม็ ก ซิ กั น ๓ ล้ า น ฟรังก์เพื่อมัดจ�ำ เมื่อฝ่ายสยามยอมรับข้อเสนอทุกข้อ ของฝรั่งเศสโดยไม่มีเงื่อนไข ฝรั่งเศสก็เรียกร้องเพิ่ม เติ ม โดยยึ ด ปากน�้ ำ และเมื อ งจั น ทบุ รี ไ ว้ เ ป็ น ประกั น ให สยามถอนก� ำ ลั ง จากเมื อ งพระตะบองและเสี ย มราฐ และสงวนไว้ซึ่งสิทธิท ่ ี จะตั้งกงสุลที่เมืองนครราชสีมาและ เมืองน่าน แม้ทางฝ่ายไทยปฏิบัติตามเงื่อนไขที่ฝรั่งเศสบีบ บังคับทุกอย่าง ฝรั่งเศสก็ยังไม่ยอมถอนทหารจากจันทบุร ต้องมีการตกลงท�ำสัญญาขึ้นใหม่ จนปี พ.ศ. ๒๔๔๗ ฝรั่งเศสจึงถอนก�ำลังออกจากจันทบุรี แต่ได้เข้ายึดครอง เมืองตราดและบรรดาเกาะทั ง ้ หลายภายใต้แหลมสิงห์ลงไป คือประจันตคิรีเขตร์หรือเกาะกงให้ฝรั่งเศส การเข้ามาปก ครองได้แต่งตั้งพนักงานฝ่ายฝรั่งเศสและเขมรมาประจ�ำ อยู่ที่จังหวัดตราด โดยได้ใช้ “จวนเรสิดังกัมปอร์ต” ที่อย บริเวณชุมชนคลองบางพระเป็นที่พักของข้าหลวงฝรั่งเศส ในการปกครองเมืองตราด ซึ ง ่ ปัจจุบ น ั ยังมีอยู่ พื น ้ ที ด ่ ง ั กล่าว ได้ตกอยู่ในการยึดครองของฝรั่งเศส จนถึง พ.ศ. ๒๔๔๙ จึงได้มีการตกลงท�ำหนังสือสัญญาคืนเมืองตราดให้ไทย ตามเดิม แต่ฝ่ายไทยจะต้องยอมยกดินแดนเขมรส่วนใน หรือมณฑลบูรพา คือ เมืองพระตะบอง เสียมราฐ และศร โสภณ เป็นเงื่อนไขแลกเปลี่ยน และเมืองปัจจันตคิรีเขตร (เกาะกง) ฝรั่งเศสได้คืนให้สยาม หลังจากนั น ้ ก็ม ก ี ารตั ง ้ อ�ำเภอที บ ่ า ้ นปากน� ำ ้ นั น ้ เป็น อ�ำเภอพลิ้วที่ย้ายมาจากบ้านคลองยายด�ำหรือที่ตั้งต�ำบล พลิ ว ้ ในปัจจุบ น ั และเปลี ย ่ นเป็นชื อ ่ อ�ำเภอแหลมสิงห์ในเวลา ต่อมา เหตุการณ์ย ด ึ ครองทั ง ้ เมืองจันทบูรและเมืองตราด สร้างความหวั่นวิตกให้คนสยามในท้องถิ่นจ�ำนวนไม่น้อย และปรากฏว่ามีการอพยพออกมาจากเมืองนั น ้ ข้ามมาอยู ย ่ ง ั แถบเมืองระยองและเมืองแกลงกันเป็นจ�ำนวนมาก หลาย ครอบครัวย้อนกลับไปยังเมืองจันทบูรและเมืองตราดภาย หลังเหตุการณ์สงบ ฝรั่งเศสคืนดินแดนให้สยามหลังแลก เปลี ย ่ นดินแดนกันแล้ว เป็นประวัต ศ ิ าสตร์ที่ไม่ได้ถ ก ู บันทึก เป็นทางการแต่อย่างใด นอกจากจะเป็นการบอกเล่ากันใน ครอบครัวและชุมชนบางแห่ง มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 31