เยี่ยมยามเมืองจันทบูร เมืองท่าอันมีพลวัตทางประวัติศาสตร์ต่อสยามประเทศ | Page 10
ในบริเวณที ก ่ องทัพตั ง ้ ประชิดและล้อมเมืองจันท์ไว้แล้วเพื อ ่
การจู โ ่ จมเมื อ ่ ได้จ ง ั หวะเวลาที เ ่ หมาะสม เพราะเมื อ ่ ได้ศ ก ึ ษา
ดูต ำ � แหน่งที ต ่ ง ั้ และลักษณะของเมืองจันทบุรีในสมัยนั น ้ หา
ได้เป็นเมืองที่มีป้อมปราการแข็งแรงและใหญ่โตเช่นเมือง
สงขลาครั้งกองทัพบกและเรือของทางกรุงศรีอยุธยาสมัย
สมเด็จพระนารายณ์ฯ รบพุ่งเอาเมืองได้ จึงต้องใช้เวลา
และก�ำลังมากมายต่อสู้กันเป็นเดือนจึงตีได
แต่เมืองจันทบุร ม ี ต ี ว ั เมืองขนาดเล็กตั ง ้ อยู่ในชัยภูม
ที่ดีติดกับแม่น�้ำจันทบุรีและอยู่บนเนินสูง จากการศึกษา
ส�ำรวจในขณะนี้พบร่องรอยเพียงแนวคันดินและก�ำแพง
ล้อมรอบขนาดเล็กที่เป็นทั้งจวนเจ้าเมืองและศูนย์กลางใน
การบริหารปกครอง ลักษณะเป็นเมืองป้อมที่เรียกว่าเวียง
วัง ท�ำให้การเข้าโจมตีของกองทัพพระยาตากจึงเกิดขึ้นใน
ลักษณะจู่โจมและปล้นเมืองได้ด้วยเวลาอันสั้น
เมื่อมาถึงตรงนี้ก็หัน มามองดูบริเวณวัดพลับท
เชื่อกันว่าเป็น ที่ตั้งกองทัพของพระยาตากตอนทุบหม้อ
ข้ า วหม้ อ แกงที่ ตั้ ง อยู ่ ท างตะวั น ตกเฉี ย งใต้ ข องเมื อ ง
จันทบุรี เป็นบริเวณชายน�้ำที่เป็นท่าเรือของชาวบ้านชาว
เมืองที่ตั้งถิ่นฐานใกล้ชายทะเลเช่นเดียวกันกับท่าแฉลบท
อยู่ห่างไปทางตะวันออกเล็กน้อยจึงมีปัญหาว่าบริเวณท
ตั้งอยู่บนเส้นทางเดินทัพของพระยาตากจากเมืองระยอง
มาตีเมืองจันทบุรีหรือไม่ เพราะเท่าที่ข้าพเจ้าและคณะได
ศึกษาเส้นทางเดินทัพของพระยาตากแต่ตอนหนีออกจาก
กรุงศรีอยุธยาด้วยก�ำลังคนจ�ำนวนน้อยดังเช่นในต�ำนาน
พงศาวดารบอกว่ามีราว ๕๐๐ คน ที่ส่วนใหญ่เป็นคนจีน
เท่านั น ้ มารวบรวมเป็นกองก�ำลังใหญ่ได้โดยสะสมมาตาม
รายทางจากอยุธยา นครนายก และปราจีนบุรีจนมาถึง
ล�ำน�้ำท่าลาดในเขตจังหวัดฉะเชิงเทราแล้วตัดขึ้นเดินทาง
บกผ่านอ�ำเภอพนัสนิคมเดินทางตามเส้นทางภายในมาท
ระยองเพื่อก่อตั้งฐานทัพในบริเวณอ�ำเภอบ้านค่ายอันเป็น
บริเวณที่อุดมสมบูรณ
เมื่อแข็งแรงพอแล้วจึงเดินทัพเข้าตีเมืองจันทบุร
เป็นทางเดินทัพทางบกที่ ไม่ได้มาทางทะเลผ่านช่องเขา
ระหว่างระยองกับจันทบุรีมาทางท่าใหม่ อันเป็นบริเวณ
10
คู่มือ “เยี่ยมยามเมืองจันทบูร”
เมืองท่าอันมีพลวัตทางประวัติศาสตร์ต่อสยามประเทศ
บ้านสวนเมืองสวนที ม ่ เ ี ขาพลอยแหวนเป็นเขาศักดิ ส ์ ท ิ ธิ์ ผ่าน
ทางเหนือของเขาพลอยแหวนมาต�ำบลท่าช้างอันเป็นที่ตั้ง
ของเมืองจันทบุรีบนที่เนินและเข้าตีเมืองต�ำแหน่งเส้นทาง
เดินทัพผ่านเขาพลอยแหวนนั น ้ อยู ท ่ างด้านเหนือ แต่บริเวณ
วัดพลับที่เชื่อว่าเป็น ที่ตั้งกองทัพอยู่ทางใต้ติดกับล�ำน�้ำ
จึงห่างกันอยู่มาก
จากการศึกษาภูมิประเทศและถิ่นฐานบ้านเมือง
ตามเส้น ทางเดิน ทัพของพระยาตากมาเมืองจัน ทบุรีดัง
กล่าวนี้ ท�ำให้เข้าใจในภูม ว ิ ฒ
นธรรม [Cultural Landscape]
ของเมืองจัน ทบุรีดีขึ้น ท�ำให้เห็นถิ่นฐานบ้านเมืองแต
โบราณเป็นอย่างไร และมีการเปลี ย ่ นแปลงมาตามยุคสมัย
อย่างไรจากค�ำบอกเล่าเชิงต�ำนานของคนในท้องถิ่นโดย
เฉพาะบรรดาชื่อบ้านนามเมืองและสภาพทางสังคมศิลป
วัฒนธรรม และชีวิตวัฒนธรรมของคนท้องถิ่นในปัจจุบัน
โดยเหตุนี้ทางมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์ จึง
ด�ำริที่จะจัดการน�ำเที่ยวบ้านเก่าเมืองเก่าไปตามต�ำนานที่
คนในท้องถิ่นสร้างขึ้น เพื่อให้เข้าถึงประวัติศาสตร์สังคม
ศิลปวัฒนธรรม และชีวิตวัฒนธรรมของผู้คนในสังคม
ท้องถิ น ่ ในลักษณะที่ไม่ใช่การท่องเที ย ่ วที ท ่ ำ � กันอยู ท ่ ว ั่ ๆ ไป
แต่เป็นการท่องเที ย ่ วตามเส้นทางสายเก่าไม่ใช่ไปตามถนน
ใหญ่ไฮเวย์ และทางเลี่ยงเมืองอย่างในปัจจุบันที่มุ่งเฉพาะ
บริเวณใดบริเวณหนึ่งหรือจุดใดจุดหนึ่ง