դասը , զինվորականները և ռամիկները : Քրմական դասը պատասխանատու էր երկրում տիրող ներքին իրավիճակի համար , իրականացնում էր արդարադատություն և , ի տարբերություն այլ ժողովուրդների , մեր պատմության այդ հատվածը “ չի հիշում ” սոցիալական պայքարի որևէ դեպք : ( Հայության հերոսական հին շրջանի պատմությամբ հետաքրքրվողներին խորհուրդ է տրվում անպայման ծանոթանալ Էդմոն Խուրշուդյանի “ Արիական իմաստնություն ” գրքին , որից հետո արմատապես կփոխվի սեփական ժողովրդի ու նրա պատմության և , որ ամենակարևորն է` նաև ապագայի հանդեպ գոյություն ունեցող հոռետեսական վերաբերմունքը ):
Մեր նախնիներն առաջիններից էին , որ համակարգված պատկերացումներ ունեին Տիեզերքի մասին , նրանք աշխարհին տվել են մշակույթ , արհեստներ , հայտնագործություններ հողի , մետաղի մշակության և այլ ոլորտներում : Բերենք օտարների կողմից արձանագրված մի քանի օրինակներ : Գիտնական Յոզեֆ Ստրջիգվսկին իր “ Հայ ճարտարապետությունը և Եվրոպան ” աշխատության մեջ ( 1918թ .) հայ եկեղեցական ճարտարապետությունը համարել է մայրը , բուն իսկ նախատիպարը Պոլսի Սուրբ Սոֆիայի , ապա նաև Աախենի , մինչև իսկ Քյոլնի հռչակավոր մայր տաճարների : Նա գտնում էր , որ Եվրոպայի արվեստը Արևելքից և առաջին հերթին Հայաստանից է գալիս :
Գերմանացի Գերհարդ Քլինգեն դեռ հարյուր տարի առաջ է վկայել , որ հայերը հայտնագործել են թուլիում արծաթը , հայտնաբերել պողպատը , աջակցել և կրթել իրենց շրջապատող հարևաններին :
Մեր կողմից ավելացնենք , որ այս ամենից բացի , հայերը 15-17-րդ դարերում , զրկված լինելով պետականությունից , հաջողեցրել են տիրել համաշխարհային ծովային առևտրին :
“ Իսկ ի ՞ նչ կատարվեց մեզ հետ , որ կերպարանափոխվեցինք այսպես , - կհարցնի անշուշտ ընթերցողը : - Եվ ինչու ՞, ի հակառակ մյուս ժողովուրդների , մեր պատմության երթը եղավ քաղաքակրթությունից դեպի քաոս ”:
ԳԱՀԱՎԻԺՈՒՄ
Ինչպես ասացինք , հնում հայերի մոտ ձևավորվել էին երեք հիմնական դասեր :
Այնուհետև , արևելքում ռազմականացված պետությունների ի հայտ գալուն զուգընթաց , զինվորական դասը հետզհետե սկսեց միջամտել երկրի կառավարման գործերին , և ոգեղեն արժեքներ կրող քրմական դասն աստիճանաբար մեկուսացավ : Սեմական ժողովուրդների հետ շփումը զգալիորեն սասանեց առաջավորասիական տեղաբնակների արիական արժեքային համակարգը , ապա սկսվեց հելլենների ներխուժումը տարածաշրջան : Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքի ընթացքում ավերվեցին երկրի հարավում գտնվող մեր տաճարները , իսկ ոգեղեն արժեքներ կրող քրմական դասը հալածվեց : Հելլեններն իրենց հետ բերին նյութապաշտություն , պոռնկություն , արվամոլություն , վաշխառուություն ՝ երևույթներ , որոնք մինչ այդ խորթ էին հայերին : Արձանագրվեց մեր պատմության մեջ ոգեղեն արժեքների առաջին ճգնաժամը , որն ավելի խորացավ մեր թվագրության առաջիներկրորդ դարերում , երբ հռոմեական զորքերը ներխուժեցին Ասորիք ՝ իրենց հետ բերելով նաև իրենց բարքերը ( այդ շրջանում հինհռոմեական արժեքային համակարգը վաղուց արդեն ճգնաժամ էր ապրում ):
Այդ նույն ժամանակ Հայաստանում և հարևան տարածքներում հայտնվեցին Հրեաստանից գաղթած փախստականներ , և հետզհետե մովսեսականության հիման վրա ստեղծվեց մի աղանդ , որը նյութականությունից փրկության հույսը կապում էր Բարձրյալի հետ ( պատմաբանները սա համարում են քրիստոնեության առաջին մուտքը Հայաստան ): Շատ չանցած ՝ քրիստոնեությունը երկրորդ անգամ մուտք գործեց երկիր , սակայն այս անգամ զգալիորեն կերպափոխված , հունահռոմեական միջավայրի ազդեցության տակ
5