ջրվեժն ընկալում էին միայն որպես էներգիայի աղբյուր, իրենց բնակավայրի եկեղեցու
զանգը նույնն էր, ինչ որ մյուս վայրերինը, իսկ դրանցից նրանց հոգեհարազատը նոր
ներկվածն էր միայն:
“Նոր մարդկանց” այս խավը, որն այնքան էլ փոքրաթիվ չէր, հանդես եկավ որպես ոչնչով
չսահմանափակված մասնավոր սեփականատիրության, ձեռնարկչատիրության և
ապրանքային հարաբերությունների ջատագով: Ագրարայինֆեոդալական Անգլիայում
քաղաքական կշիռ ունեին միայն հողատերերը, և երկիր ներփաթանցած “նոր մարդը”
փութաջանորեն սկսեց հող գնել, ձեռք գցել այն հաջող ամուսնությամբ, այլապես նա
ջենտլմեն կոչվելու իրավունք չէր ունենա: Նոր հավատքին հավատարմագրված
գավառների ազնվականությունն արագորեն մոռացավ պետության հանդեպ ունեցած իր
պարտականությունները և ինքն իրեն մասնավոր սեփականատիրական իրավունք
շնորհեց այն հողերի նկատմամբ, որոնք մինչ այդ հատկացված էին սոսկ ֆեոդալական
իրավունքով: Հին ֆեոդալական կալվածքներն այդպիսով վերածվեցին օտարման ենթակա
ապրանքի և դարձան համեղ պատառ փողատեր “նոր մարդկանց” համար: Ձևավորվեց
“նոր ազնվականություն”, որը դաժան պայքարի մեջ մտավ հին արիստոկրատիայի դեմ,
ջանալով վերացնել մարդկանց ըստ տոհմային ծագումի դասակարգման սկզբունքը: Շեշտը
սկզբում դրվում էր “աբստրակտ”՝ տոհմային, համայնքային, ազգակցական կապերով
չկաշկանդված և ապրանքադրամային հարաբերություններով ապրող մարդու մասնավոր
նախաձեռնությունների ազատության վրա, պատճառ բերելով հին հայրենիքում
հալածված “նոր մարդու” իրավազուրկ լինելը նոր հայրենիքում: Աստվածընտրյալության
գաղափարը հենց այստեղ էր անհրաժեշտ:
Մարդու ազատությունից և իրավունքներից ճամարտակող “նոր ազնվականությունը”
աստիճանաբար թափանցեց նաև խորհրդարան, իշխանությունից հեռացրեց
պահպանողական հին արիստոկրատիային և ստացավ հողերի, այս անգամ արդեն՝
պետական, բռնատիրության անսահման հնարավորություն: Ոչ ոք և ոչինչ խանգարող
չկար այլևս նրանց ճանապարհին, և “Նրանք օծեցին մի նոր դարաշրջան՝ պետական
ունեցվածքի մինչ այդ գոյություն ունեցած չափավոր թալանը հասցնելով ահռելի չափերի:
Պետական հողերը հատկացվում էին որպես նվիրատվություն, վաճառվում էին չնչին
գներով կամ էլ բռնատիրությամբ պարզապես միացվում սեփական հողատարածքներին”
(Մարքս, “Կապիտալ”):
Հարստության մոլուցքով համակված թալանչիների հաջորդ քայլը եղավ ձեռք բերված
հողերն այնտեղ ապրող մարդկանցից մաքրելը, որն իրականացվեց դաժանագույն
մեթոդներով: Կարճ ժամանակահատվածում բնիկ անգլիացի գյուղացիությունը, որ
“ճանաչվել” էր որպես Աստծո կողմից արհամարհված մարդկային աղբ, կամ ոչնչացվեց
ֆիզիկապես, կամ ունեզրկվելով՝ բռնությամբ քշվեց քաղաքները՝ “նոր մարդկանց”
ֆաբրիկաներում վաճառելու իր աշխատուժը:
“Նոր մարդու” նյութապաշտությունից փրկվել չկարողացավ անգամ եկեղեցին.
փակվեցին մենաստանները, վանքապատկան հողերն անարգել անցան փողատերերին,
իսկ սրանք էլ շտապեցին վռնդել այդ հողերը վարձակալությամբ մշակող ֆերմերներին և
եկեղեցու բարեգործությամբ գոյություն քարշ տվող հազարավոր աղքատներին: Երբեմնի
ավանդապահ Անգլիան մատնվեց սոցիալական ահռելի աղետի:
ԱՎԱՆԴՈՒՅԹՆ ԸՆԴԴԵՄ “ՆՈՐ ՄԱՐԴՈՒ”
Կապիտալիզմի կայացումը եվրոպական մյուս երկրներում ուղեկցվեց նվազ
ցնցումներով, քանի որ այդ երկրներում նույն աստվածընտրյալությամբ համակված
կալվինիստները հիմնականում տեղացի էին, և գոյություն ունեցող ազգակցական,
17