փող տալ, նրանցից շահույթ կորզել: Իսկ այլոց հանդեպ վարվեցողությունը որևէ սահմանափակումների չէր ենթարկվում: Եվ հանգամանքների բերումով այլ էթնոսի մեջ հայտնվելով, հրեաները փաստորեն ստացան գործելու, հարստություն կուտակելու և այդ կերպ Աստծո կողմից իրենց ընտրյալությունն այլոց ապացուցելու ոչնչով չսահմանափակված հնարավորություն:
Հրեաների գաղթից շատ չանցած, կրոնական դաժան դիմակայություններից հետո, Անգլիա տարագրվեցին և այնտեղ փրկություն գտան զգալի թվով հուգենոտներ / ֆրանսիական կալվինիստներ /՝ վաճառականներ, բանկիրներ, արհեստանոցների տերեր, ինչպես նաև իսպանական իշխանությունների հետապնդումներից փախած և կաթոլիկությունը ֆանատիկորեն ատող, կալվինիստական ուղղության նիդեռլանդացի մեծահարուստ բողոքականներ: Հետաքրքրականն այն էր, ինչը և ունեցավ աշխարհի համար ճակատագրական նշանակություն, որ կալվինիստները ևս գտնում էին, որ մարդկանց նվազ քանակությունն է միայն հանդիսանում Աստծո արիստոկրատիա ՝ դեռ աշխարհի ստեղծումից առաջ կանխորոշված երկրի վրա իշխանության և այլաշխարհյա հավերժական կյանքի համար, իսկ մարդկանց գերակշիռ մասը պարզապես աղբ է ՝ դատապարտված տանջանքների, հավերժական մահվան, անեծքի ՝ անկախ այն բանից, բարի գործ են անում նրանք, թե չար:
Հավերժական հոգուց զրկվածները կալվինիստի համար միայն արտաքնապես մարդուն նման, մեկօրյա ռոբոտէակներ էին, որոնց հետ Աստծո կողմից ընտրված մարդիկ կարող են և պարտավոր են վարվել որպես անասունի, իսկ եթե Աստծո կողմից արհամարհվածները բողոքեն իրենց բաժին ընկած ճակատագրից, նրանք կնմանվեն այն անասունին, որը դժգոհում է, որ չի ծնվել որպես մարդ: Համայն մարդկության փրկությանը ծառայող քրիստոնեությունը նեղ կաստայական ուսմունքի վերածած կալվինիստները գտնում էին, որ, այո, Քրիստոսը բարի է, բայց... ոչ բոլորի հանդեպ:“ Չկա և չի կարող լինել ոչ բարեսրտություն, ոչ ներում Աստծո կողմից արհամարհված մարդակերպ անասունների համար, եթե անգամ նրանք ճշմարիտ հավատացյալներ են”,“ Քրիստոսը մեռավ միայն ընտրյալների փրկության համար, և միայն նրանց մեղքերն Աստված որոշեց հավերժ քավել Քրիստոսի մահով”,“ Ոչինչ չի կարող օգնել հավերժական հոգուց զրկված էակներին, ոչ ամենաբարձր բարեպաշտությունը, ոչ անձնական արժանիքներն ու քաջագործությունները, ինչպես նաև ոչ մի չարագործություն չի կարող անվանարկել ընտրյալին և խոչընդոտել նրա փրկությանը”,- սրանք էին կալվինիստների հիմնական թեզերը:
Կրոնական երկու ուսմունքների թեզերի այսպիսի նմանությունը պատճառ դարձավ, որ ներգաղթած հրեաները ընդունեն բողոքականություն, քանի որ այս կերպ նրանք ստանում էին գործելու և հարստանալու անսահման ազատություն: Հրեաների համար որևէ խնդիր չկար պարզելու, թե իրենցից ո ՞ վ է ընտրյալ Աստծո կողմից և ո ՞ վ ՝ ոչ, քանի որ իրենք բոլորն էլ Աստծո զավակ էին և, ինքնըստինքյան, ընտրյալ: Իսկ ահա բողոքական կալվինիստի առջև ծանրագույն խնդիր էր կանգնած ՝ ինչպե ՞ ս պարզել Աստծո կողմից իր ընտրյալ լինելը: Կար մի ելք միայն. զգալ իրեն Աստծո“ գործիք”: Համաձայն կալվինիստական դոկտրինների, այդ զգացողության հայտանիշը հաջողությունն էր, երկրային ցանկացած հաջողություն, բարի գործունեության, թե չար ՝ կարևոր չէր, քանզի Աստված ինքն էլ հանուն բարու կարող էր չարիք գործել և Սատանան նույնպես հանդիսանում էր Աստծո“ գործիք”: Այնպես որ, սեփական գործողություններում կարելի էր ընդօրինակել անգամ Սատանային, միայն թե այդ գործողություններին հաջորդեր Աստծո կողմից ընտրված լինելը հաստատող հաջողությունը:
Որոշակիորեն հրեականության ազդեցության տակ ընկած կալվինիստի համար հետզհետե որպես հաջողություն սկսեց ընկալվել շատ փող ունենալը, հարստությունը:
15