հայրենիք Արևմուտքում ՝ ունեինք մոտավորապես այն պատկերացումը, որն իշխող է եղել քաղաքատնտեսության հայրերի մոտ երկու հարյուր տարի առաջ.“ Գոյություն ունեին, մի կողմից, աշխատասեր և, առաջին հերթին, խնայող բանական ընտրյալներ ու, մյուս կողմից, ծույլ թափթփուկներ, որ վատնում էին այն ամենը, ինչ ունեին, դեռ նույիսկ ավելին... Ստացվեց այնպես, որ առաջինները հարստություն դիզեցին, իսկ վերջիններիս մոտ, վերջիվերջո, իրենց մաշկից զատ վաճառելու ուրիշ ոչինչ չմնաց”: Մոտավորապես այսպիսի քնքուշ պատկերացումներ ունեին նաև համազգային շարժման մեր առաջնորդները, երբ ժողովրդին խոստանում էին բարեկեցիկ երկիր: Մինչդեռ կապիտալիզմի սկզբնավորումն իրականում ուղեկցվել է նմանը չունեցած դաժանություններով, սոցիալական աղետով, որպիսիք առկա են այսօր նաև մեզանում:
Առաջինն այդ դաժանությունների մասին հիշատակել է Մարքսը, հանգելով այն հետևության, որ կապիտալիզմը սկսվել է ոչ թե բարերար կուտակումներով, այլ ագրարային դաժան հեղափոխությամբ:
Մարքսն առաջինն էր, որ փաստեց, թե կապիտալիզմի կայացումն ամենևին նույնական չէ քաղաքական հեղափոխության հետ. վերջինիս դեպքում փոխվում է պետական իշխանության և իրավական հարաբերությունների համակարգը, իսկ ահա առաջինի դեպքում տեղի է ունենում սոցիալական կատակլիզմ և արմատապես փոխվում են ունեցվածքային / գույքային / հարաբերությունները, ընդ որում փոխվել ասելով հասկացվում է միևնույն երկրի փոքրամասնության կողմից հասարակության մեծամասնության թալանը:
Շուկայի զարգացման ոչ մի օրենքով հնարավոր չէր բացատրել զանգվածային այն չարագործությունները, որ տեղի ունեցան Անգլիայում հողերի“ մաքրման” ժամանակ, եվրոպական մյուս երկրներում, ԱՄՆում:
Կապիտալիզմի այլ տեսաբաններ պարզեցին, որ ունեցվածքի վերաբաժանման ժամանակ հասարակության ներսում տեղի ունեցած գենոցիդն ուներ մշակութայինհոգեբանական շարժառիթ, դա Աստվածընտրյալության գաղափարն էր, համաձայն որի հասարակության մեջ կան Աստծո կողմից ընտրված մարդիկ, որոնց տրված է իշխելու, փրկվելու, հավերժական կյանքով ապրելու արտոնություն, իսկ մյուսները մարդակերպ անասուններ են, որոնց կարելի է նաև անխնա ոչնչացնել...
Այն, որ կապիտալիզմի մանկության շրջանն ինքնին ենթադրում է սոցիալական աղետ, կարելի է համոզվել, քննելով, թե ինչպես է հաստատվել այդ տնտեսակարգը Եվրոպայում: Կապիտալիզմի առաջացմանը նախորդել է իսպանական ինկվիզիցիայից մազապուրծ ավելի քան 300000 հրեաների տարագրվելը հյուսիս և արևելք, նրանց զգալի մասի հանգրվանումը Անգլիայում: Ներգաղթած հրեաները, համաձայն Հին Կտակարանի, ունեին տոհմային Աստված, որը միակ ճշմարիտ աստվածն էր համարվում, ամենահզորը, ամենատեսը, այն միայն և միայն հրեաների Աստվածն էր, իսկ մյուս բոլոր ժողովուրդների աստվածները սոսկ կուռքեր էին: Ամենահզոր այդ Աստծո ցեղակից հրեաներն իրենց համարում էին Աստծո կողմից ընտրյալ մարդիկ, որոնց համար հավերժորեն կանխորոշված էր այս աշխարհում մյուս ժողովուրդներին իշխելու և այն աշխարհում հոգու փրկության իրավունքը: Յուրաքանչյուր հավատացյալ հրեա աներկբայորեն իրեն երևակայում էր որպես Աստծո որդի, նույնիսկ եթե նա կյանքում ամենավերջին անհաջողակն էր:
Մյուս կողմից, ի հակադրություն քրիստոնեության, հրեաների հավատքը խրախուսում էր հաջողության հասնելը, հարստություն կուտակելը, քանի որ հաջողության մեջ էր բացահայտվում Տիրոջ կողմից օրհնված լինելը: Բայց հաջողության հասնելն ուներ որոշակի սահմանափակումներ ՝ հավատքն արգելում էր հարստություն կուտակել հավատակիցների ՝“ եղբայրների” հաշվին, արգելում էր, օրինակ, յուրայիններին տոկոսով
14