անհրաժեշտ են հերոսական ճիգեր , որպեսզի նվազեցվի հանցավորությունը և կանգնեցվի ավերածությունը : Կառավարությունը , որպես երկրում կարգ ու կանոն հաստատող պատվար , պետք է ներդնի իր բոլոր ուժերը հանցավորության դեմ պայքարելու համար և նրա գլխավոր խնդիրը պետք է լինի հասարակությունից հանցավոր տարրի վերացումը : Այս խնդրին պետք է ծառայեն վարչակազմը և դատարանը : Մինչդեռ մեր վարչակազմը հեռու է լավ լինելուց ”:
Ներքին գործերի նախարարի օգնականը Նախարարների խորհրդին ուղղված իր զեկուցագրում գրել է . “ Մարդկանց ահագին բազմություն սպառազինված լավագույն զենքով ցրված է հանրապետության բոլոր անկյուններում : Չունենալով ոչ մի հաստատուն պարապմունք և , որ կարևոր է , բացարձակ հափշտակության և կողոպուտի միջոցով հարստանալը գերադասելով քրտնքոտ վաստակից , նրանք իրենց նվիրել են ասպետական արշավների : Կողոպուտը հանցանք չէ : Բարոյական ըմբռնումը ոչնչացել է արդեն : Շիրակի նահանգապետն իր անզորությունն է հայտնում իր նահանգում ավելի քան 6000 զինված անձանց դեմ : Էջմիածնի գավառում օրը ցերեկով նուխեցիները քանի անգամ հարձակվել են գնացքի վրա : Վերջին հարձակման ժամանակ սպանվեցին 41 մարդ , վիրավորվեցին 82-ը : Ի ՞ նչ է Զանգիբասարը : Ավարարիչ ուժերի մի կատաղի մրցում : ... Երկրի կյանքը վրդովող երկրորդ հանգամանքը գաղտնի ավազակախմբերի գոյությունն է : Սրանք կազմված են գլխավորապես բնիկ տարրերից , որոնք դարանամուտ են լինում գլխավորապես ճանապարհների վրա և զուտ կողոպուտի նպատակով սպանում են ճամփորդներին և թալանում : Հայաստանի բոլոր մասերում այդ երևույթը նկատվում է : ... Երևանից Աշտարակ տանող խճուղու մոտի Միկինի ձորը մի սպանդանոց է անցորդների համար : Այնտեղ երկու տարվա ընթացքում մոտ 100 մարդ է սպանվել : ... Երկիրը լիքն է բանդող քայքայող տարրերով ”:
Կարսի նահանգապետը Կառավարության նախագահին ուղղված զեկուցագրում նշել է . “ Մարդիկ վարակված են թալանելու , ապահովվելու և ապա հեռանալու տենչով ... Մարդկանց մեջ բթացել է երկյուղը դեպի քրեական պատիժը ... Ոճիրը պարփակում է իր մեջ քաղաքական , տնտեսական և իրավական բացատրություններ և այդ բարդ ու խճճված պայմաններում է մեր օրերի քրեական տրամադրությունների գաղտնիքը : Բացի այդ , գաղտնիք չէ այն , որ պետական հայացք , պետական աշխարհայեցողություն մենք չունենք ”:
Ղարաքիլիսա գավառում 1919 թ . հունվարի 1-ից մինչև 1920 թ . հունվարի 1-ը կատարվել էր 58 սպանություն , 60 գողություն , Երևանի գավառում 1919 թ . մարտի 22-ից 29-ը ընկած ժամանակահատվածում կատարվել էր 9 սպանություն , Դիլիջանի գավառում 1919 թ . հունվար-նոյեմբեր ամիսներին կատարվել էր 66 սպանություն և 4 սպանության փորձ :
ՊԱՇՏՈՆՅԱՆԵՐ
“ Այն խոսքը , թե` ով առավոտ քնից շուտ վեր կենա , նա է իշխանության տերն ու տնօրենը , այս պարագայում կարելի է հանգիստ խղճով թույլատրել , որ այդ վարկաբեկիչ խոսքը վերագրվի Հայաստանի Հանրապետական կառավարությանը ”, գրել է “ Աշխատանք ” թերթը 1919 թվականի փետրվարին :
“ Մեր պաշտոնեության 90 տոկոսը զեղծարար է : Զեղծում ու կեղծում են ամենքը , ալանթալան են անում բոլորը , ովքեր ծույլ չեն , որովհետև որքան շատ են զեղծում ու հափշտակում` այնքան բարձրանում է նրանց աստիճանն ու պատիվը ”, - [ նշել է “ Հայաստանի աշխատավորը ”:
Հայաստանի տարածքի Վարչակազմի ու միլիցիայի տեսուչ Բագրամյանցի 1919 թվականին գրած զեկուցագրում նշված է .” Միլիցիայի պետին հայտնի չէր , թե ինչ է կատարվում տեղամասերում , կոմիսարները ոչինչ չգիտեին իրենց օգնականների
10