ЭЖЫМНИ НАМТАРҺАА
1894 ондо морин жэлдэ Хэжэнгын голой Эдэрмэг нютагай Уһан Гол гэжэ газарта Шэмээшэйн Борбойтон гэжэ айлда түрүүшын басаган үри түрэһэн намтартай. Энэ үнэр бүлэдэ эжымни хэлэгшээр, 10 хүбүүн, 5 басаган түрэһэн байна.
Эдир залуудаа 19 наһатайдаа Дээдэ Хэжэнгын Хөөрхэ нютаг Гармын Дашада хадамда гараһан юм.
Эсэгэтэмни 2 басагатай болоһон. Теэд оршолонгой үйлөөр тэдэнь багаханаар гээгдэшэһэн юм. Хожомшог 1933 ондо дүүтэн Жалбуутанһаа нялха нарай түрэһөөр 9 хоноһон үрииень басагашалжа абаһан юм. Тэрэнь би Роза гэдэг үндэр наһатай болонхой, бүхы наһаяа багшын ажалда зорюулһан, эхэ эсэгынгээ хуряаһан аша буянгые эдлэжэ, үринэр, аша, зээнэртэеэ мэндэ ажаһуугдана.
Эсэгэһээ һүүлдэ эжытэеэ хоюулаан үлэшэхэдөө, эжымни 50-яад наһандаа нүхэрһөө гээгдэжэ, 10-тай намтаяа амидарха, ажаллаха хэрэгтэй болоо һэн. Дайнай үеын һаалишан эхэнэртэ ямар амгалан байдал байхаб даа. Үбэл зунгүй хамтын мал дахажа, хүйтэндэ хүлдэн алдажа, халуунда ангажа, амин голоороо сасуулжа, эрэш, эхэнэрэйш ажал бултыень хэлсэжэ, агуу Илалта шэрээлсэһэн намтартайл даа. Саг жэлэй ошохо бүри хайрата эжым дүрэ, шэн габьяата ажалайнь намтар бүри ойро дүтэ болоһон шэнги байхадань, үхибүүдтээ, ашанартаа һүрөөтэ дайнай ара талын ажалда эжынгээ хамта хүдэлһэн нүхэдтэеэ Шагдарай Пэлжэд, Жалсанай Цыретор, Бадмын Бальжад, Бодигой Сэжэп, Намсарайн Санжажаб, Шадарагай Гажад, Содномой Сывама бусад болон олон эжынэрэй ажалайнь баатаршалга һанан дурсан хөөрэгшэб.
Мартадаггүйб. Үбэлэй сагаан жабар соо 10-аад модоной газарһаа мори шаргаар һолоомо Боршогорһоо Шэбэрэй байдалда хүрэтэр ашажа, үглөөнэй наранаар эжынэрнай асарагша һэн. Ерэмсээрээ, малаа томог соонь халуулха зуураа, өөһэдөө аарсаяа халаажа уугаад лэ, ээлжээгээр үбэлэй хэршье хүйтэн һаань, бэлшээридэ Хэжэнгын голой саагуур адуулагша һэн даа. « Үбэлэй үдэрэй хэды богонишье һаань, хүйтэндэ малай хажууда үнжэхэдэ, үдэр ута шэнги байгша һэн. Хатанхай бургааһанай узуурта гал носоожо, гараа шаража, дулаасаһан шэнги болохош »,- гэжэ эжым хэлэгшэ һэн.
70