"Эхэ нютаг Хоорхэмни" Эхэ нютаг Хоорхэмни | Page 174

ЭХЭ БАЙГААЛИЯА ХАМГААЛАЯ
Элбэг Содномович Манзаровай «Уяатай нугаһан» гэһэн ном 1. «Шог мүрнүүд»,
2. «Шүлэгэй орьёлнууд», 3. «Шүтэхэ үлэгдэлнүүд» гэһэн гаршагуудтай.
«Элбэгэй эрилтэ ехэ һанаае хүсөөхэ, энэ ехэ мэдэрэлые һанаандаа шүүхэ,
шүүмжэлхэ хүн зон байгаа юм бэзэ. Тиимэш гэлэй, өөрын нэгэ онсо гүн удхатай
ном болоо гэе», - гэжэ Туяна Гыргенова номой оролтодо бэшэнэ.
Энэ ном соогоо зохёолшон ажабайдалай али олон талануудые, инаг дуранай
урасхал, шог мүрнүүдэй шоодобори, түрэл тоонто нютагай уг изагуур, үзэсхэлэн
шарай харуулна гээд номой мүрнүүдтэ бэшээтэй.
Хүхюу зугаа гаргажа, хүн зондоо дуулгажа, хүхэ модон болотороо энеэлдэжэ
ябаха гээшэ энэ дэлхэйдэ эгээл һайн эм гэжэ элүүрые хамгаалагшад эгээн түрүүн
хэлэхэл даа гээд, Зохёолшонай номойнгоо эхиндэ бэшэхэдэнь, эжэлүүдгүй Элбэг
Содномовичой энеэбхилһэн зөөлэхэн харасатай шарай, хошон үгөөрөө хүниие
абаһаар баясуулаан уулзадаг абаринь бодолдом ороодхидог юм.
«Уяатай нугаһан» гэжэ үгүүлбэри соо Дармын Дугар ажалһаа бусаха замдаа
уһан соо тамаржа ябаһан томо нугаһа обёороод, гэртээ гүйжэ ерэмсээрээ, амяа
абажа ядан байгаад: «Хор-Хор-Хорло! Урзанда һомолһон буугайм һомые хараа
һэн гүш? һайн хүн боложо, түргэн үгэлдаа!» - гээд, зүрхөө барин, - буумни, буумни,
хаана бэлэй?» - гэн, нэгэ булаанһаа нүгөө булаан хүрэтэр гүйжэл байна…
…Шамдаа нугаһан гэнэб, нугаһан!.. галаа түргэн түлижэ, тогоон соогоо уһа
бусалгыш!
- Зай, зай, бусалгахаб! Олзотой хүн ерээрэй, Дугархамни. Ороһоор нугаһан
гэхэгүй, бүтүү дэмырһэндэл юундэ гүйбэ гээшэб? - гэжэ үгэлбэ.
Уданшьегүй Дугарай торожо унажа ябаһаар, уһанай эрьедэ гүйжэ ерэхэдэ,
үнөөхи нугаһаниинь хүл дороһоонь «няр-няр» гэһээр, хоёр даляа арбагануулаад,
саашаа тамаржа арилшаба.
- Үхэмэршни, ниидэжэ шадахагүй байгаа юм гү? - гэжэ энеэгээд, - даляа
хухарһан хойноо хаана ошохо һэм, минии аманда орохолши,- гээд, буугаа
һомолхо гэхэдэнь, буутайнь һомон соорхой хармаанһаань унашаһан байба.
Үнэхөөрөөшье, нугаһаниинь даляа хуха буудуулһан байшоо, теэд ниидэжэ
шадахагүйл һэн хойноо хаана ошохо бэлэй...
- Байза, энээниие мэхэлжэл гартаа оруулаагүйдэ, юумэн болохоёо болёо, - гээд,
малгайгаа гартаа барижа:
- Уть-уть,-уть, цып-цып! - гэжэ тэрэнээ аалхинаар дуудана.
Теэд зэрлиг шубуун хүнэй дуудахые ойлгохо юм аал?
Эсэһэн, гар хооһон гэрэй эзэнэй гэртээ арайхан хүрэжэ ерэхэдэнь, һамганиинь:
- Тугаарһаа нааша хүлеэһээр тогоотой уһамни шэргээ, шэнээр уһа хэжэ
бусалгахамни. Хэр тарган нугаһан бэ? Али туранхай гү? - гэһээр, галаа удхалан,
гуламтыннгээ хажууда сомсойжо һуугаа һэн...
Энэ багахан хэмжүүртэй үгүүлбэри соо Зохёолшон уншагшадтаа хэды гүн
удхатай мэдэсэ дамжуулнаб. Эхэ ба