"Эхэ нютаг Хоорхэмни" Эхэ нютаг Хоорхэмни | Page 171

VII.ЭХЭ БАЙГААЛИ
БАЯЛИГАЙ ХЭШЭГТЭ ҮЛҮҮ ХҮРТЭНХЭЙБДИ
«Аршаанхан эхитэй Аса Шэбэр
Артельхэн «Зургааниим» шэмэглээд байн»...
- гээд, минии бүри үхибүүн ябахаһаам ехэшүүл дуулалдагша һэн. Эдэрмэгэй
хойто зүгтэ, нарһан тужа соо аршаан дэбэржэ байдаг юм. Энэ аршаанай ашаг
туһа: бронхит, ханяаданай үбшэндэ туһатай гэлсэгшэ бэлэй. Тэрэ аршаанай
бии болоһон ушар тухай Алганаев Алексей хүрьгэн иигэжэ хөөрэбэ: «Урданай
сагта шангашуул хаба шадалаа туршадаг байгаа. Шанаа жоодшо Тэхэ бөө хоёр
хаба шадалаа туршаһан: Шанаа жоодшые шоно болоод угтаһан. Тиихэдэнь
таранидажа, Тэхэ бөөгэй амисхааень хааһан. Гуйлгын ашаар амиды үлдэжэ, Асын
аршаанаар хоолойгоо аргалһан».
Урданай урин сагта энэ аршаанда нютагай зон хүртэдэг, таба аршаан болгожо
торходо ородог, бэеэ заһадаг байһан гэжэ нютагай наһатайшуул һайн мэдэхэ.
Харин залуушуул энэ аршаанай хаана, ямар үбшэндэ туһатайень мэдэхэшьегүй
байха.
Минии тоонто Хэжэнгын аймагай Хөөрхэ нютагта Хужарта нуурай шабар, уһан
үе мүсын, хэрхэ(ревматизм) г.м. үбшэндэ ехэл туһатай гээшэ. Анханда Петровск-
Забайкальскһаа зон олоороо ерэжэ, бэеэ аргалжа, тулгуур, таягаа орхижо ошодог
байгаал даа.
Үнгэрэгшэ зун нютагаараа ябахадаа, Хужарта нуурай эрьедэ хэды майхангуудые
табиһан аршааншадай ойро ошожо һонирхобоб. Улаан Үдэһөө ерэһэн хэдэн
бүлэнэр байба. Тэдэнэр соо минии һурагша Горин Женя хүбүүн гэртэхинтэеэ
амарна. Эжынь хэлэнэ: «Мүнөө хоёрдохи жэлээ амаржа байнабди. Хүлни үбдэдэг
аад, туһалаа гэжэ бодоод, дахин ерээбди».
Тэдэндэ ойрохон аршаанай Шэнэ түгэд барилга юундэшьеб эзэгүй хэбэртэй
харагдаа һэн.
Би өөрөө багахан ябахадаа, хүлни үбдэгөөрөө шархиржа, ехэ үбдэдэг байһанаа,
нютагайнгаа аршаанай аша туһаар хоггүй һайн болоо агша һэм.
Хэжэнгэдэ Ородой аршаан Дара Эхын аршаан гэлсэдэг. Энэ бөөрын үбшэндэ тон
туһатай аршаан гээшэ. Холо ойрын зон ерэжэ, нангин аршаанһаа хүртэдэг гээшэ.
Бүри һаяхан Хэжэнгэ нютагайм долёобортоо домтой баряаша залуу хүбүүн
Цыден Цыбиков Эрхүүгэй можын Качуг нютагаар ябахадаа, ангууша үбгэнтэй
уулзаһанаа хөөрэжэ, ехэтэ һонирхуулба. Тэрэ нютагта эмтэй нуур бии хаш.
Дороһоо уһаниинь бурьялжа байһан шэнгеэр үзэгдэдэг. Тэрэ нуурай уһанһаа
уужа хүртэһэн хүнэй бөөрын үбшэнтэй шулуутай һаань, бутаржа гарадаг юм гэжэ
169