БҚМУ жаршысы - Вестник ЗКГУ БҚМУ жаршысы - Вестник ЗКГУ | Page 87

БҚМУ Хабаршы №2-2019ж.
Бұл типтегі есептердің негізгі компоненттері: A - жұмыс, t - уақыт, N -
жұмыстың уақыт бірлігіндегі еңбек өнімділігі. Олай болса жұмыс еңбек
өнімділігі мен уақыттың көбейтіндісіне тең болады: A  N  t
Есепті шығаруда келесі жоспарды қолданымыз:
1) Бітірілуі тиіс жұмысты бірге теңестіріп аламыз.
2) Әр жұмысшының еңбек өнімділігін жеке тауып аламыз, яғни
1
,
t
мұндағы t – әр жұмысшының жеке алғанда жұмысты толық бітіре алу
уақыты.
3) Әр жұмысшының жеке жұмыс істеген уақыттағы орындағын
жұмысын табамыз.
4) Әр жұмысшының жеке жасаған жұмысының қосындысын жұмыс
көлеміне теңестіру арқылы теңдеу құраймыз (егер есептің шартында
жұмысшылар бірге орындаған болса).
1-мысал. Жоспар бойынша тракторлық бригада 14 күнде егіс алқабын
жыртуы тиіс еді. Бригада күніне жоспарланған межеден 5 га артық жер
жыртады, сондықтан жұмысты 12 күнде аяқтады. Қанша гектар жер
жыртылады?
Шешуі: Бригаданың еңбек өнімділігін x-деп белгілейік (га\күн), х>0
Шамалар
Жер жыртылуы
Жоспар бойынша
Іс жүзінде
A  N  t (га)
14 x
12  x  5 
бірдей
x
14
N (га\күн)
t (күндер)
x  5
12
Теңдеу құрып шешеміз:
14 x  12
 x
 5  
2 х  60

х  30
Жоспар бойынша өнімділік 30 га\күн, ал жыртылған жер бетінің ауданы:
30  14  420 га
Жауабы: 420 га(гектар).
Құбырлармен толтырылатын бассейнге байланысты есептер
Жұмысқа байланысты мәселе есептерде насостармен сұйықтықтарды
айдау, толтыруға байланысты тапсырмалар да кездеседі. Бұл жағдайларда
атқарылған жұмыс ретінде айдалған сұйық көлемі алынады.
2-мысал. Бассейн бір мезгілде 2 сағат ішінде 2 құбырмен суға толады. Егер
бірінші құбыр екіншісіне қарағанда 3 сағат бұрын су толтыратын болса, неше
сағатта бірінші құбыр бассейнді толтыра алады?
Шешуі: Бірінші құбырдың бассейнді толтыруға жұмсайтын уақытын
х (сағ) деп белгілейік, х>0.
Құбыр
Уақыт
Өнімділік
Жұмыс
t
І құбыр
ІІ
құбыр
І+ІІ
N
1 / x
1 /  x  3 
х
х  3
2 сағат
1
1

х х  3
86
А  N  t
1
1
1