БҚМУ жаршысы - Вестник ЗКГУ БҚМУ жаршысы - Вестник ЗКГУ | Page 66

БҚМУ Хабаршы №2-2019ж.
Сондықтан ол өзінің психосинтез тұжырымдамасы аясында
«өзін-өзі
маңыздану-бұл тұлғаның дамуының бірінші кезеңі»- деп көрсетті. Бұл
кезеңде жеке тұлғаның айналасына индивидтің ықпалдасуы жүзеге
асырылады. Жеке адам өзін жақсы түсіне бастайды, артық психологиялық
қорғанудан құтылады. Осыдан кейін ғана екінші кезең – тұлғалық "эго" және
жоғары өзін-өзі синтездеуді жүзеге асыру мүмкін болады. Бірінші кезең (немесе
өзін - өзі маңыздану) Р.Ассаджиолидің психосинтез тұжырымдамасында
"тұлғалық психосинтез", ал одан кейінгі кезең - "рухани психосинтез" деп аталады.
Автор адамның рухани психосинтезге бірінші сатысыз – жеке тұлғалық өсу үшін
қажетті өзін-өзі маңызданусыз (жеке психосинтездің) жете алмайтынын атап
көрсетті. Шын мәнінде, Р. Ассаджиоли түсіндірмесінде өзін-өзі маңыздану тек
қана бір саты болып табылады, оған жеткенде адамның шынайы рухани дамуы
басталады. Бұл ұстаным гуманистік психологияның өкілі А. Маслоудың
тұжырымдамасымен ұқсас [6].
Тұлғаның
өзін-өзі
маңыздануы
мәселесі
бойынша
шетелдік
зерттеушілердің жұмыстарын талдай отырып, келесі қорытындылар жасауға
болады:
-
өзін-өзі маңыздану- тек психологиялық сау адамдарға тән;
-
өзін-өзі маңыздану-бұл туа біткен, бастапқыда адамға ғана тән өзін-
өзі дамыту үрдісі;
-
өзін-өзі маңыздану-өз әлеуетін толыққанды жүзеге асыруға
ұмтылатын кемелденген тұлғаның негізін қалаушы қасиеті;
-
тұлғаның өзін-өзі маңыздану көрсеткіштері оның дамуының барлық
толыққандылығы мен байлығын, қалыптасқан әлеуеті, жеке тұлғаның
дербестігі, жеке және кәсіби өзін-өзі анықтау қабілеті және т. б. сияқты
қасиеттерді дамытуды көрсетеді.
"Өзіндік талдау" кітабында Карен Хорни өзін-өзі маңыздану ұғымы
туралы былай жазады: "әрбір тұлға өзін-өзі жүзеге асыруға және өзін-өзі
белсендіруге ұмтылады: әрқайсымызда жеке тұлғаның дамуына, күшті және
тұтас адам болуға ұмтылысымыз бар, әрқайсымызда қабілет пен
дарындылық, әдетте олар невротикалық үрдістермен тежелген".
Өзін-өзі маңыздануды қарастыра отырып, Е. В. Андриенко оның
психологиялық алғышарттарын қалыптастырудың үш қажетті кезеңін бөліп
көрсетеді. Олар:ақпараттық, өзектендіруші және модельдеуші.
Ақпараттық кезеңде жеке тұлғаның өзін-өзі маңыздануы жолындағы
психологиялық алғышарттары, мүмкіндіктері және кедергілері туралы
білімдер жүйесі қалыптасады. Өзектендіруші кезеңде тұлға жеке тәжірибе
мен іс-әрекетте кәсіптік қызметте өзінің жеке қабілеттерін іске асыру
мүмкіндігін қамтамасыз ететін құзыреттілік жүйесін қалыптастырады.
Модельдеуші кезең шығармашылық кәсіби өзін-өзі анықтау негізінде іс-
әрекеттің жаңа тәсілдерін тәжірибеде меңгерумен және бекітумен
байланысты.
Е.Е. Вахромовтың "Адам дамуының психологиялық концепциялары: өзін-
өзі маңыздану теориясы" атты жұмысында "өзін-өзі маңыздану" термині
адамда өзін-өзі жүйелі түрде мақсатты жұмыс істеу арқылы, өз дамуын
"өзектендіруді" (ашу, жүзеге асыру) қажет ететін өзіндік белгісінің (адам
әлеуетінің) болуын көздейді. Өзін-өзі маңыздану процесінің нәтижесі
қоғамдық маңызы бар қызметте өзінің адами әлеуетін барынша ашқан және
пайдаланатын, өзін-өзі белсендірген тұлға болып табылады.
65