Στο μέσο της Κρεατινής εβδομάδας βρίσκεται η Τσικνοπέμπτη , μία ημέρα κατά την οποία παραδοσιακά καταναλώνουμε μεγάλη ποσότητα κρέατος , ενόψει της επερχόμενης νηστείας της Σαρακοστής . Η γιορτή των απανταχού ... κρεατοφάγων πέφτει για το 2016 την Πέμπτη 3 Μαρτίου .

Στην Ελλάδα , η μυρωδιά της « τσίκνας », η οποία δεν είναι άλλη από τη γνωστή σε όλου μας μυρωδιά του καμένου ψημένου κρέατος , έχει δώσει το όνομα στην Τσικνοπέμπτη , ημέρα που πάντα βρίσκεται μέσα στην αποκριάτικη περίοδο . Συγκεκριμένα , είναι η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου , της Κρεατινής .

Παλαιότερα , πέρα από το τσίκνισμα , το « εθιμοτυπικό » απαιτούσε μεταμφίεση και πειράγματα . Στα χωριά , οι άνθρωποι γυρνούσαν κατά παρέες από σπίτι σε σπίτι , χτυπώντας τις πόρτες γνωστών και αγνώστων , ζητώντας κέρασμα και κρασί , το οποίο καταναλωνόταν άφθονο και στη διαδρομή , με την απαίτηση οι νοικοκυραίοι να αφήσουν τα σπίτια τους και να ακολουθήσουν την κεφάτη παρέα .

Το έθιμο συμπεριλάμβανε ακόμη και « ζημιές » στον εξωτερικό χώρο των σπιτιών , όπου οι περαστικοί έριχναν τις γλάστρες κάτω για να χυθεί το χώμα στις αυλές , μουτζούρωναν τα πρόσωπά τους και το κέφι συνεχιζόταν μέχρι πρωίας .

Εκτός από την κρεοφαγία τη συγκεκριμένη ημέρα σε πολλά μέρη της Ελλάδας συνηθίζεται να προσφέρεται ως γλυκό το γαλακτομπούρεκο και η γλυκιά κολοκυθόπιτα , κουγκουλούαρι όπως λέγεται σε μερικά μέρη , αλλά και ο μπακλαβάς στη βόρεια Ελλάδα .

Παλιά Αθήνα

Όλες οι αποκριάτικες μέρες της παλιάς Αθήνας , ήταν ένα αληθινό γλεντοκόπι . Ένας πραγματικός πανζουρλισμός . Ακόμα κι οι πιο φτωχοί Αθηναίοι , βγαίνανε στους δρόμους για να διασκεδάσουν μαζί με όλο τον άλλο πληθυσμό , που χόρευε , τραγουδούσε , αστειευότανε κι έκανε του κόσμου τις τρέλες . Το μεγαλύτερο κέφι όμως γινότανε την Τσικνοπέμπτη . Κι αυτό επειδή τη μέρα τούτη , όπως την Καθαρή Δευτέρα

, όλος ο κόσμος συγκεντρωνότανε στο λόφο του Αστεροσκοπείου , στο Θησείο , κάτω από την Ακρόπολη ή στις Στήλες του Ολυμπίου Διός , όχι βέβαια για να φάει τα νηστήσιμά του αλλά για να καταβροχθίσει το σουβλιστό του αρνί , το κατσίκι του , το κοκορετσάκι του , τη γαρδούμπα του , να πιει την ξανθιά του ρετσίνα ή το κοκκινέλι του και να τραγουδήσει , να χορέψει και να πει τα ευτράπελά του , που τη μέρα αυτή επιτρέπονταν να τα λένε μικροί και μεγάλοι , άντρες και γυναίκες , όσο πικάντικα κι αν ήτανε .

Η Τσικνοπέμπτη , δεν έχει καμιά σχέση με το επίσημο εορτολόγιο της Εκκλησίας . Καθιερώθηκε από τα πρώτα κιόλας χρόνια του Χριστιανισμου , για ν ’ αντικαταστήσει σίγουρα κάποιαν άλλη ειδωλολατρική γιορτή . Ίσως την τελετή των Κρονίων , όπου κατά τον πανηγυρισμό της , γίνονταν θυσίες και ευωχίες προς τιμή του θεού Κρόνου . Τις θυσίες τούτες στον αρχαίο θεό , τις κάνανε συνήθως , παντρεμένες γυναίκες , αγρότισσες . Οι τελευταίες , κόβανε στα τέσσερα μικρά αρνιά και ρίχνανε τα κομμάτια τους πάνω στη φωτιά . Το ίδιο ακριβώς κάνανε κι οι παλιοί Αθηναίοι , την Τσικνοπέμπτη . Οι νοικοκυρές παίρνανε ένα κατσίκι και το σφάζανε . Ύστερα , αφού το ξεγδέρνανε και το καθαρίζανε , το κόβανε στα τρία και το ρίχνανε στ ’ αναμμένα κάρβουνα , ψέλνοντας χαμηλόφωνα : Πατήρ , Υιός και Άγιον Πνεύμα .

Στην παλιά Αθήνα ακόμα , οι γυναίκες τσίκνιζαν το χοιρινό τους κρέας , για να βγάλουνε το λίπος του και να το στραγγίξουνε μέσα σε ειδικές χύτρες . Το λίπος αυτό το φυλάγανε για να το φάνε μετά τη Σαρακοστή , βάζοντάς το στο φαγητό τους ή στρώνοντάς το πάνω σε ζεστές φρυγανιές . Τούτη η δουλειά γινότανε , όπως και στα παλιά χρόνια , την Πέμπτη της δεύτερης βδομάδας της Αποκριάς . Οι αγρότισσες της Αττικής , την ώρα που λιώνανε τ ’ αλείμματα , άμα βλέπανε κανένα πουλί να πετάει πάνω από το κεφάλι τους , πετούσανε κι αυτές από τη χαρά τους . Γιατί , όπως οι αρχαίες συνάδελφές του , πιστεύανε πως εμφανιζότανε ο Κρόνος με μορφή πουλιού , έτσι και τούτες ήτανε σίγουρες πως ο Θεός ερχότανε σαν ένα φτερωτό πλασματάκι , για ν ’ ακούσει τις παρακλήσεις τους και να τις πραγματοποιήσει

. Αν , για τον έναν ή τον άλλο λόγο , δεν είχανε χοιρινό κρέας , οι γυναίκες τσικνίζανε οτιδήποτε άλλο φαγητό είχανε στη χύτρα τους : φασόλια , λάχανα , φακές , κολοκυθάκια , ρεβίθια κι άλλα . Ήτανε κάτι που το θεωρούσανε απααίτητο και που αν δεν το κάνανε , νομίζανε πως θα τους πηγαίνανε όλα στραβά . Στο κάψιμο αυτό του κρέατος δεν παίρνανε μέρος ούτε άντρες , ούτε ανύπαντρες κοπέλες . Κι οι γυναίκες που εκτελούσαν την ιεροτελεστία αυτή , ας πούμε έτσι , δεν έπρεπε να είναι χήρες ή να μην έχουνε παιδιά .

Η Τσικνοπέμπτη λεγόταν ακόμα και “ Γουρουνοχαρά ” και “ Γουρουνογιορτή ”. Και τούτο επειδή τη δεύτερη Πέμπτη της Αποκριάς , γινότανε σε διάφορα μέρη της Αθήνας και γενικά της Αττικής , αληθινό πανηγύρι με γενναίο φαγοπότι από το νοστιμότατο κρέας τοιυ γουρουνόπουλου . Την ώρα που τρώγανε και χορεύανε , αν περνούσε κανένας ξένος από ‘ κει , τον υποχρεώνανε με το “ έτσι θέλω ” να καθίσει στο τραπέζι τους , να φάει γερά , να γλεντήσει γενναία και να πει ό , τι θέλει λεύτερα .

Από την άλλη μεριά , όχι μονάχα οι ξένοι που μένανε μόνιμα στην παλιά Αθήνα , αλλά κι οι δικοί μας , οι Φαναριώτες και κάμποσοι άλλοι , που αποτελούσαν την υποτιθέμενη “ αριστοκρατία ” της μικρής τότε ακόμα πρωτεύουσάς μας , δίνανε στ ’ αρχοντικά τους περίφημα μπαλ μασκέ .

Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής , της νηστείας του Πάσχα . Από τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς , οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα .

Είναι κινητή γιορτή και πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας , δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα . Το 2016 η Καθαρά Δευτέρα πέφτει στις 14 Μαρτίου 2016 .

Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα « καθαρίζουν » ό , τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της

αποκριάς , Σε άλλα μέρη της Ελλάδας , όπως π . χ . στην Ήπειρο , οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν ’ αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια .

Το πιάτο της ημέρας περιλαμβάνει νηστίσιμα , ως αποτοξίνωση από το πλούσιο φαγοπότι της Αποκριάς . Χαλβάς , ταραμάς , ελιές , πίκλες , θαλασσινά , φασολάδα , βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη . Τα νηστίσιμα συνοδεύονται από τη λαγάνα , ένα είδος άρτου χωρίς προζύμι , με ελλειπτικό σχήμα και πεπλατυσμένος για να ψήνεται εύκολα .

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στις εξοχές λέγεται Κούλουμα . Η ετυμολογία της λέξης έχει λατινική ( κολούμνα = κολώνα ή κούμουλους = σωρός , κορυφή ) ή αλβανική προέλευση ( κόλουμ = καθαρός ). Στον Δήμο Αθηναίων τα Κούλουμα γιορτάζονται στον Λόφο του Φιλοππάπου , όπως και σε πολλούς Δήμους της χώρας , με προσφορά φασολάδας και νηστίσιμων στους δημότες .

Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού , με τα ποικίλα χρώματα και σχέδια , από μικρούς και μεγάλους , πιθανόν για να πετάξουν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα , μια και μπαίνει η άνοιξη και όλα , τουλάχιστον στη φύση , είναι πιο χαρούμενα λόγω της ανθοφορίας και της βελτίωσης του καιρού .