nəticəsində bir ictimai həyat quruluşundan digərinin , daha yüksək bir ictimai həyat quruluşunun necə yetişib əmələ gəldiyini , məsələn , təhkimçilikdən kapitalizmin necə yetişib əmələ gəldiyini göstərdi .
İnsan idrakı insandan aslı olmayaraq mövcud olan təbiəti , yəni inkişafda olan materiyanı əks etdirdiyi kimi , insanın ictimai inkişafı da ( yəni müxtəlif fəlsəfi , dini , siyasi və sair baxış və təlimlər də ) cəmiyyətin ictimai quruluşunu əks etdirir . Siyasi təsisat iqtisadi təməl üzərində üstqurumdur . Məsələn , biz görürük ki , müasir
Avropa dövlətlərindəki müxtəlif siyasi formalar proletariat üzərində burjuaziyanin hökmranlığının möhkəmlənməsinə necə xidmət edir .
Marksın fəlsəfəsi kamil bir fəlsəfi materializm olub , bəşəriyyətə , xüsusilə də fəhlə sinfinə böyük idrak vasitələri vermişdir .
II
Marks iqtisadi quruluşun təməl olduğunu , bunun da üzərində siyasi üstqurumun yerləşdiyini söylədikdən sonra , ən çox həmin iqtisadi quruluşu tədqiq etməyə diqqət vermişdir . Marksın başlıca əsəri olan “ Kapital ” müasir cəmiyyətin , yəni kapitalizm cəmiyyətinin iqtisadi quruluşunu tədqiq etməyə həsr olunmuşdur .
Marksdan əvvəl klassik siyasi iqtisad , ən çox inkişaf etmiş kapitalizm ölkəsi olan İngiltərədə əmələ gəlmişdir . Adam Smit və David Rikardo iqtisadi quruluşu tədqiq edərək əmək dəyər nəzəriyyəsinin əsasını qoymuşlar . Marks onların işini davam etdirmişdir . Marks bu nəzəriyyəni ciddi əsaslandırıb ardıcıl surətdə inkişaf etdirmişdir . Marks göstərmişdir ki , hər bir əmtəənin dəyəri onun istehsalına sərf edilən ictimai zəruri iş vaxtının
14