atmağa çalışır və nəticə etibari ilə həmişə dini bu və ya başqa tərzdə müdafiə edən və ya dinə yardım göstərən fəlsəfi idealizmin müxtəlif formalarını müdafiə edirdilər .
Marks və Engels fəlsəfəsi materializmi tam bir qətiyyətlə müdafiə edir və bu zəmində hər hansı şəkildə uzaqlaşmağın dərin bir səhv olduğunu dəfələrlə müdafiə edirlər . Onların baxışları Engelsin “ Ludviq Feyerbax ” və “ Anti-Dürinq ” adlı əsərlərində ən aydın və ətraflə surətdə şərh edilmişdir ; “ Kommunist manifesti ” kimi bu əsərlər də hər bir şüurlu fəhlənin stolüstü kitablarıdır .
Lakin Marks XVIII əsrin materializmi ilə kifayətlənməyib fəlsəfəni irəlilətmişdir . Marks fəlsəfəni alman klasik fəlsəfəsinin , xüsusən Hegel sisteminin naliyyətləri ilə zənginləşdirmişdir ki , bu sistem də Feyerbax materializminə gətirib çıxarmışdı . Bu naliyyətlərin başlıcası dialektikadır , yəni ən mükəmməl , ən dərin və hərtərəfli inkişaf haqqında təlimdir , daim inkişaf edən materiyanı əks etdirən insan biliyi haqqında təlimdir . Təbiətşünaslığın ən yeni kəşfləri – radium , elektronlar , elementlərin çevrilməsi , – köhnə və çürük idealizmə “ yenidən ” qayıdan burjua filosoflarının təlimlərinin əksinə olaraq , Marksın dialektik materializmini çox gözəl təsdiq etdi .
Marks fəlsəfi materializmi dərinləşdirib inkişaf etdirərək onu başa çatdırmış , onun təbiəti dərk etməsini bəşər cəmiyyətinin dərk olunmasına şamil etmişdir . Marksın tarixi materializmi elmi fikrin ən böyük nailiyyətidir . İndiyədək tarix və siyasət məsələlərindəki baxışlarda hökm sürən hərc-mərclik və özbaşınalığın yerini son dərəcədə mükəmməl və düzgün bir elmi nəzəriyyə tutdu və məhsuldar qüvvələrin artması
13