İnceleme
15
luluk bende, devam et.” telkininden sonra deneye kaldığı yerden devam ediyorlardı. Araştırmacılar, deneklere sırasıyla: “Lütfen devam.”, “Deney,devam etmenize muhtaç.”, “Çok önemli, kesinlikle devam
etmelisin.”, ve “Başka şansınız yok, devam edin!” komutlarını veriyor hala denek direniyorsa deney bitiriliyordu. Başında 450 Volta ulaşma oranı beklentisi %1-2 olsa da sonuçlar korkunçtu: %65. Milgram bundan yola çıkarak: “Suçlular, takip edici insanlar mı?”, “Hepsine suçlu mu demeliyiz?” sorularına yanıt aramış, “Perils of Obedience” isimli eserinde de Konformizm Teorisi’yle buna ilk yorumunu getirmeye çalışmıştır. Bu teori; bir konuda karar almada uzmanlığı bırakın yeteneği olmayan kişilerin, kriz anında mekanizmayı gruba veya hiyerarşiye devrettiğini ve normal bir insanın “Otorite Askeri, Polisi, Jandarması, Milisi” haline geldiğini ortaya atıyordu. Bundan yola çıkarak yaptığı Jurnal Devleti Teorisi’yle de bilinçsiz veya bilince ters itaati ; insanı,başka insanların arzularını gerçekleştirmek için kendini bir araç olarak görmesinin ve bundan itibaren kendini sorumlu hissetmemesinin doğal bir sonucu olarak görüyordu. SS devlet için suç işleyebilirdi, veya başka bir Despot ülkede “kanunun bekçisi” olan insanlar, insan haklarını hiçe sayabilirdi. Maalesef 3-4 kere ölümcül elektroşokları insanların %65’inin gerçekleştirmesi bu durumun insanın doğasında olduğunu açık bir
şekilde ispatlıyordu. Tarihin en büyük sorularından: “Neden sadece bazıları?”, “Niye hepimiz birden kazan kaldırmıyoruz?” a farklı bir soluk getiren bu araştırma Milgram’ın öğrencisi Philip Zimbardo tarafından da takip edilecekti.
Kamuoyunda Zimbardo Deneyi olarak bilinen bu deneyde; rastgele seçilen 9 mahkum ve 9 gardiyanın zamanla, klasik mahkum ve klasik gardiyan benzetmelerine yaklaştığını gözlenmişti. Gardiyanların zalimleşmesi bir tarafa, mahkumların kendilerine numaralarla seslenilmesiyle kişisel kimliklerini kaybetmeleri, dayanışmada bulunmalarını engellemiştir. Zaman zaman Ebu-Gureyb Cezaevi Olayı’yla da kıyaslanan bu deneyde sıradan insanın yok etme makinasının bir parçası olabildiği ve olayların üzerinden zaman geçtikten sonra yaptıklarından rahatsızlık duymadıkları gözlemlendi(Justification of Effort). “Üniforma Etkisi” olarak da açıklanan bu yok etme eğilimi, insanların