Kişiyi karalamaktan gözlem kayırmaya
İnsan soyu Antik Yunan ’ dan bu yana bilimde ve teknolojide ilerlediği gibi tartışmada rakibi alt etmede uygulanacak hileler konusunda oldukça ilerlemiş görünüyor . Karşılıklı tartışmada veya bir yazıda ortaya atılan iddianın veya doğruluğu savunulan bilginin , konu dışında bir kaynaktan doğrulanması şeklinde bir genel çerçeveye alınabilecek safsataların adlandırılıp tanımlanmış yüzün üzerinde örneği bulunması bunu gösteriyor . Akademik literatüre veya popüler kültüre konu olmuş safsataların başında “ ad hominem ” gelir . Latince kişiye karşı argüman anlamındaki “ argumentum ad hominem ” deyiminin kısaltması olarak kullanılan “ ad hominem ”, safsataların hem günlük hayatta hem felsefi-bilimsel düzeyde en yaygınıdır . “ Ad hominem ” kısaca kişinin savunduğu görüş yerine doğrudan kişinin kendisiyle ilgili , özellikle olumsuz iddiaları dile getirerek karşı tarafın haksızlığını gösterme çabasıdır . Örneğin A kişisi bir konuda “ Bu böyledir .” derken karşısındaki B kişisi onun öyle olmadığını temellendirmek yerine “ Ama sen sabahları işe geç geliyorsun .” gibi konu dışı bir argümanla muhatabını alt etmeye çalışır .
Aşağıda bazı örneklerini göreceğiniz safsataların birçoğu zaman içinde “ ad hominem ” in çeşitlendirilmesiyle ortaya çıkmıştır . Sık rastlanan , üzerinde akademik veya popüler yayınlar bulunan başlıca safsatalar şunlardır :
Otorite Safsatası : Savunulan argümanı destekleyen bir kişiden örnek verirken onun unvanına vurgu yaparak söylediğini geçerli saymaktır . Oysaki “ Öğretmen / doktor / profesör böyle söylüyor .” cümlesinden , sözü edilen kişinin bu konuda yeterli bilgi sahibi olduğunu anlayamayız .
Yayımlanma Safsatası : Bir görüşün basılı veya dijital bir mecrada dile getirilmesinin onu doğru kıldığı yanılgısıdır . Özellikle günümüzde herkes , her an bir düşünceyi kolaylıkla yayımlayabilir .
Neden-Etki Safsatası ( Post hoc ergo propter hoc ): Birbiriyle ilgisi olmadan gerçekleşen olaylardan sonra geleninin ilkinin sonucu olduğu iddiasına dayanan bir safsatadır . Örneğin , “ Ben ameliyat olduktan sonra hava düzeldi . O hâlde ameliyatım hava durumunu etkiledi .”
Hızlı Genelleme : Birkaç örneğe veya olaya dayanarak genel bir sonuca varma yanılgısıdır . Karl Popper ’ in bilimsellikte doğrulama yerine yanlışlanabilirlik kavramını öne çıkarmasıyla bu safsata bilim dünyasında kullanılmaz hâle gelmiştir . Ancak günlük hayatta varlığını
47