Dilin kullanımı ve bunun içinde özel bir alan olarak doğru düşüncenin ortaya konuşunu inceleyen mantığın akademik araştırmanın ötesinde gündelik hayatımıza temas ettiği noktalar vardır . Başlangıçta somut bir karmaşayı çözmek üzere ortaya çıkan bu dil çalışması zaman içinde kuramsal kalıplar arasında unutulmuş görünse de özellikle son 50-60 yılda hem düşünürlerin hem popüler yayınların gündeminde yer tutuyor .
Her şey haklı çıkmak için
İletişimin son derece kolaylaştığı , bir düşünceyi çok az zahmetle dünyaya duyurmanın mümkün olduğu çağımızda argüman ortaya koyarken kasıtlı veya bilmeyerek yapılan yanlışlar , bir yandan rahatlıkla erişebildiğimiz bilgi okyanusunu hizmetimize sunarken öte yandan yanlış bilgiler çöplüğünü de önümüze koyar . Hatalı bilgi üretiminde başrol ise safsatalarındır . Safsata ( İng . fallacy ), en genel anlamıyla , konu dışı ögelerden beslenerek kimi kez ilk bakışta doğru gibi görünse de gerçekte yanlış önermelere verilen addır . Temelde bir mantık hatası olan safsatayı dilsel / mantıksal ve kişisel / toplumsal olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür . Birinci grupta Aristoteles ’ in ayrıntılarıyla üzerinde durduğu yanlışlar sıralanır . Bunların başlıcaları yanlış öncüllerden hareketle akıl yürütmek ve doğru öncüllerden yanlış çıkarımda bulunmaktır . (“ 1 . Ali ile Ahmet birbirinden farklıdır . 2 . Ali insandır . 3 . O hâlde Ahmet insan değildir .” gibi ) İkinci grupta ise Sofistlerden günümüze sürüp gelen , tartışmada karşı tarafı haksız çıkarmak için başvurulan hileler yer alır .
Safsatayı genel anlamda yanlış bilgiden ayıran , öncül seçiminde veya çıkarımda yapılan kasıtlı hatalardır . Bir görüşü savunurken , özellikle bir muhatapla tartışılırken karşımıza çıkan bu saptırmalara karşı uyanık olmayan kişi veya kitle kolayca kandırılır . Aristoteles ’ in Sofistlerin yöntemi olarak saptadığı şu kandırma yolları günümüzde tartışma programı izleyen insanlara yabancı gelmeyecektir : Kandırmak isteyen kişiler öncelikle eş anlamlı ya da yabancı kökenli sözcükler kullanarak karşı tarafı ve dinleyicileri şaşırtır . Sonra karşıdakinin bu şaşkınlığından yararlanarak , herhangi bir kanıta dayanmaksızın onun ileri sürdüğü tezin yanlış veya yalan olduğunu söyler . Laf cambazlığıyla karşıdakinin bilgi ve anlayış düzeyinin düşük olduğunu iddia eder . Sonra karşı tarafı dilbilgisi hatası yapmaya zorlar . Bütün bunlardan sonra ise rakibin haklı olarak aynı argümanı tekrarlaması karşısında onu bunak gibi aynı şeyleri söylemekle suçlar .
46