SANAT
Bazen motiflere göre yalın kat oyma
yapılır. Oyulup çıkarılan motife “erkek
oyma”, oyulan kısma “dişi oyma” denir.
Bazen de oluşturulan motifler üst üste
yapıştırılarak katı’ oluşturulur. Örneğin
kat kat yaprakları olan bir çiçek gibi...
Oyma işlemi için kretuar, kesme işlemi
için manikür makası kullanılır.
2153 no.’lu ‘Fatih Albümü’nün (Akkoyunlu
Türkmen Sultanı Yakup Bey Albümü) sayfaları arasında muhafaza edilmektedir.
Mustafa Ali yine aynı eserde, diğer katı’
ustaları arasında Şeyh Muhammed Dost,
Seng-i Ali-i Bedahşi, Hattat Mir Ali’nin
oğlu Mevlana Muhammed Bakır’a yer vererek hünerlerini över. Kadı Ahmed tarafından 1606 tarihinde yazılmış bir risalede ise Meşhed’de yaşayan Mevlana Nadir
isimli sanatkarın da hattat Mir Ali’nin yazılarını hiç bozmadan aslıyla aynı mükemmellikte oyduğundan bahseder” diyor.
Osmanlı’da Katı’
XIV. yüzyılda Anadolu Selçuklularının bir
devamı olan beylikler dönemindeki kitap
kaplarının içlerinde nadir de olsa görülen
oymalı süslemeler, bu geleneğin eskiliğini
göstermesi bakımından önemli olduğunu
belirten Ünver, XV. yüzyıl sonları XVI. yüzyıl başlarında, yani kitap sanatlarının çok
geliştiği devirlerde, bilhassa Fatih Sultan Mehmed’in özel kütüphanesi için Saray Nakışhanesi’nde hazırlanan ciltlerdeki
katı’larda mükemmeliyetin doruğuna ulaşıldığının görüldüğünü ifade ediyor. XVI.
yüzyılın ilk yarısından itibaren Osmanlı
Kağıt oyma sanatı, sanatkarları ve yazdıkları hakkında çeşitli eserlerde az da olsa
bilgi bulunduğunu ifade eden Ünver, açıklamasına şöyle devam ediyor.
Kanuni ve Fatih Döneminde Katı’
“Aşık Çelebi, yaşadığı dönemin şairleriyle, sanatçılarının hayatlarını, eserlerini ve
sosyal yaşantılarını anlattığı ‘Meşairu’ş–
şuara’ adlı eserinde, Fatih Sultan Mehmed
devrinin sonlarında ismi duyulmaya başlanan ve İbrahim Paşa’nın vezir-i azamlığı sırasında üne kavuşmuş olan Efşancı
Mehmed’in bu dönemin en büyük üstadı
olduğundan bahseder. Osmanlı sanatında
kağıt oymacılığı en parlak dönemini Kanuni Sultan Süleyman ve Fatih Sultan Mehmed zamanlarında yaşamıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde zirvede olan
tezyini sanatların bu kadar önemsenmesinin sebebi, padişahların sanata, sanatkarlara, kültüre ve kitaba verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Gerek günümüze gelen eserlerin çokluğu, gerekse Aşık
Çelebi’nin verdiği bilgiler, saray ve çevresinde kağıt oymacılığının tam manasıyla
96
SANAT 4
4/6/14 5:23 PM