Tambuling Batangas Publication February 13-19, 2019 Issue | Page 5

OPINYON February 13-19, 2019 KWF PHP600,000 Grant sa Lingguwistikong Etnograpiya: Itanghal ang katutubong wika mo! MAYNILA—Tinatawagan ang mga iskolar at mananaliksik ng mga katutubong wika na magsumite ng mga panukalang saliksik sa proyektong KWF Lingguwistikong Etnograpiya. Ang mga matatanggap na panukalang saliksik ay maaaring magawaran ng grant na hanggang anim na daang libong piso (PHP600,000). Bukás ang grant sa indibidwal o grupo ng mananaliksik, o sa institusyon na nagnanais magsagawa ng pag- aaral sa mga katutubong wika ng Filipinas. Etnograpiya ang paraan ng pananaliksik na gagamitin sa pagdodokumento ng iba’t ibang aspekto ng wika at kultura, gaya sa relihiyon, kalusugan, kabuhayan, pamayanan, pamilya, pamamahala, edukasyon, at panitikan. Layon ng programang KWF Lingguwistikong Etnograpiya na magtipon at maglathala ng mga komprehensibo at napapanahong saliksik ukol sa mga katutubong wika ng Filipinas. Sinimulan ang programa noong 2015 sa pakikipagtulungan sa Opisina ni Senadora Loren B. Legarda. Nakapagdokumento na ito ng 40 katutubong wika. Target naman Tatag at dedikasyon, susi sa pag-unlad ng isang nangarap magtagumpay By Luis T. Cueto SA makabagong panahon, marami pa bang kabataan ngayon ang nag- iisip na maging matagumpay sa kanilang buhay? Bakit nga ba mahalaga sa bawat tao na may pangarap sa buhay? Mayroon ka bang nais patunayan sa sarili o sa bayan? Ang mga katanungang nabanggit ay napapanahon. Ang mga ito ay pilit na binibigyan ng kahulugan ng mas nakararami upang magkaroon ng gabay sa kanilang araw-araw na pamumuhay. Mahalaga ang oras sa mundong ating ginagalawan. Isa si Rodolph Kaplan M. Bravo sa mga kabataang nangarap magtagumpay sa pamamagitan ng tatag at dedikasyon. Sa edad na 26, isa nang Police Inspector ng Philippine National Police (PNP). Tubong Bulanao, Tabuk City, Kalinga ng rehiyong Cordillera, naglilingkod bilang isang alagad ng batas sa PNP Regional Office Mimaropa. Anak ni G. Adolf Bravo, Sr., isang magsasaka at ni Gng. Maribel Manadao Bravo, isang guro ng pampublikong sekondarya sa Tabuk City. “Ang pinaka-pangarap ko noong bata pa ako ay maging isang engineer. Ito ang pinaka- ultimate goal ko sa buhay ko. Kasi ‘yong father ko po ay “frustrated engineer,” hindi po siya nakatapos sa pag-aaral. Then, sa kagustuhan niyang makamit ang pangarap niya, sa amin na lang siya umasa na maging engineer at iyon ay ginusto ko rin,” pahayag ni Rodolph. Limang magkakapatid, si Rodolph ay pangalawa sa kanila at siya ang naging “brother figure” ng kaniyang tatlong babaeng kapatid na sumunod sa kaniya. Ang panganay niyang kapatid ay nag-aral sa Philippine Science High School sa Nueva Vizcaya matapos ang elementarya, halos apat na oras na paglalakbay mula sa kanilang lugar patungong paaralan at doon na tumira ang kaniyang kuya. Si Rodolph ay nagsimulang mag-aral sa isang pribadong paaralan sa kanilang lugar noong Grade 1. Subali’t bunsod ng kakulangan sa aspektong pinansyal, inilipat siya ng kanyang mga magulang sa isang pampublikong paaralan at nagtapos rin ng high school sa paaralan na kung saan nagtuturo ang kanyang nanay na ayon sa kanya ay mahalaga upang magabayan siya sa pag-aaral. “Naaalala ko pa at sariwang-sariwa pa sa aking isipan noong ako ay Grade 4, may mga siga-siga sa aming paaralan na humihingi ng piso, at ako ay isa sa mga biktima noon. Malalaki silang bata, syempre dala ng takot, binibigyan ko na lang. Noong ako ay Grade 5, naranasan ko rin na ako ay tutukan ng “pellet gun” sa ulo at sa takot eh binigay ko na lang ang pera ko, kahit pamasahe ko,” malungkot na pagde-detalye ni Rodolph sa kaniyang mga naging karanasan sa buhay sa murang edad pa lamang. Kakikitaan ng ‘sense of leadership,’ naging representante ng kanilang section sa Student Council noong high school at nahalal din bilang isang Auditor noong nasa ikatlong taon. Dahil sa kanyang ipinakitang galing at husay, talino at tatag, kabaitan at pagiging mapag-pakumbaba, ini-appoint siya ng kanilang punongguro bilang Presidente ng Supreme Council of Government ng kanilang paaralan. Nag-aral ng Mechanical Engineering sa St. Louis University sa Baguio City upang makamit ang minimithing pangarap na maging engineer upang maging masaya ang magulang. “Hindi ko masasabi na ako ay matalinong tao. Ang kuya ko ay top performing student sa academic ng kanilang paaralan, gayundin ang tatlo kung kapatid na babae. Matatalino po ang mga kapatid ko at ako naman po kahit papaano eh nag-e-excell din naman sa mga major subject, pero, kumbaga, nasa middle or average lang,” pagpapakumbabang paliwanag ni Rodolph. Nasa ika-apat na taon na siya sa engineering nang mag-iba ang tinutumbok ng kaniyang kapalaran. Halos tatlo silang magkakapatid na sunud- sunod sa kolehiyo at ito ay napakabigat na problema ng isang pamilya partikular sa aspektong pinansyal lalo na’t walang ibang pinagkukunan ang mga magulang na masasabing sapat para makapag-paaral ng mga anak. “Ang kuya ko ay Chemical Engineering sa UP Diliman, tapos ako, then yong kapatid ko pa, mahirap kaya dapat pag-desisyunan. Mas pinili ko na patapusin ang kuya ko at yong kapatid ko at ako ay nag-isip ng ibang alternatibo kung paano makakatapos,” malungkot na pahayag ni Rodolph. Sa kabila ng kaniyang desisyon na hindi ipagpatuloy ang kursong Mechanical Engineering, hinimok siya ng isa sa kaniyang mga tiyuhin na kumuha ng cadet admission test sa Philippine National Police Academy (PNPA) at masuwerte niyang naipasa ang pagsusulit at lahat ng klase ng pagsusulit na ibinibigay sa academy. Ayon kay Rodolph, “kung hindi para sa akin ýong dream ko, ito ‘yong binigay ng Diyos para sa akin.” Naging matatag, may dedikasyon at pinanindigan ang pagiging kadete sa PNPA at nalampasan ang apat na Phases sa academy na binubuo ng Reception, Incorporation, Recognition at Graduation. Dito niya naranasan ang pagdisiplina at pagpapahalaga sa sariling kakayahan. “Sa academy kase, minsan lang sa isang taon makauwi sa sariling tahanan. Ni hindi nga namin nalalaman kung anong date na o anong oras na kase walang cellphone o kung meron man eh minsan lang pwedeng makagamit. Nandoon yong homesickness, under pressure, physical punishments at ang pagiging civilian character mo ay mawawala na at ito ay mapapalitan ng ‘regimented way of living.’ Tinuturuan kami doon ng mga senior cadet kung paano mag- ayos ng damit, mag-plantsa at ang pag-disiplina sa sarili ang pinaka- mahalaga. Napaglabanan ko lahat na makapagdokumento ng 30 na katutubong wika para sa taóng 2019. “Ito ang pinakamalaking research grant na iginagawad ng KWF,” paliwanag ni Virgilio S. Almario, Tagapangulo ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) at Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining (NCCA). “Inilalaan ng KWF ang malaking porsiyento ng pondo ng ahensiya para sa mga programa sa pagpapasigla at pagdodokumento ng iba’t ibang katutubong wika ng Filipinas. Pagtupad ito ng KWF sa tungkuling pangalagaan ang lahat ng mga katutubong wika.” Bahagi ang Lingguwistikong Etnograpiya ng malawakang programa ng KWF para sa pangangalaga ng mga katutubong wika. Ipinroklama ng United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization (UNESCO) ang 2019 bilang International Year of Indigenous Languages. Pinagtibay ng KWF sa Kapasiyahan ng Kalupunan Blg. 18-31 ang pagpapaigting ng mga programa at proyekto para sa mga katutubong wika ng Filipinas. Sa 15 Pebrero 2019 ang huling araw ng pagsusumite ng mga panukalang saliksik. Maaaring ipadala ang mga aplikasyon sa [email protected] at/o sa Lupon sa Lingguwistikong Etnograpiya Komisyon sa Wikang Filipino 2P Gusali Watson, 1610 Kalye J.P. Laurel, 1005 San Miguel, Maynila. Para sa mga form at iba pang detalye ng grant, magtungo sa www.kwf.gov.ph o makipag- ugnayan kay G. Jay-mar Luza ng Sangay ng Salita at Gramatika sa telepono blg. [phone]. ### ang mga ito at naging matatag sa buhay bilang isang alagad ng batas,” ayon kay Rodolph. “Sa usaping pag-quit sa academy, hindi ko ‘yon inisip kase napag-daanan ko nang lahat ang hirap at isa pa eh, hindi na talaga pwedeng umurong pa, kase ipinagmamalaki na ako ng tatay ko na ako’y makakatapos na, eh syempre nakakahiya naman kung mag-quit ako. Paninindigan lang, tapang, pagtitiis at dedikasyon ang kailangan upang makamit ang tagumpay,” pagpapaliwanag pa ni Rodolph. Subali’t isang trahedya ang dumating sa kaniyang pamilya nang ma-aksidente ang kaniyang ama halos tatlong buwan na ang nakalipas na kung saan kinakailangang mag-undergo ng brain surgery ang kanyang ama. Hindi ito naging hadlang sa kaniyang pamilya sapagkat dalawa silang magkapatid na tumutulong upang maisalba ang kalagayan ng kanilang ama. Pagmamalasakit at pagtanaw ng malaking utang na loob sa magulang ang pagbabalik o pagtulong ng mga anak sa magulang na tunay na nagbigay ng disiplina at pagmamamhal sa mga anak. “My family is my top priority as of now na wala pa akong sariling pamilya. Ginagawa ko ito kase ito yong laging ini- inculcate ng mga magulang ko sa aming magkakapatid ang pagiging “family-oriented” simula pagkabata namin. We support our parents, especially sa father who has been suffering until this time. We actually support him morally, physically and financially. On my part, I exhaust my efforts especially to my other younger sisters,” ayon kay Rodolph. Isang katotohanan na napakahalaga ang upbringing na ginagawa ng mga magulang sa kanilang mga anak. Ang pagiging istrikto ng mga magulang ni Rodolph sa kanila ay may mabuting ibinunga. Isang inspirasyon si Rudolph sa mga kabataan ng kasalukuyang henerasyon. Nananatiling matatag at may paninindigan, hindi sumusuko sa anumang hamon sa buhay. “Ako bilang alagad ng batas ay may 100% loyalty sa propesyon ko at sa PNP. Sa pag-responde o anumang police operations, kung work-related ang magiging cause ng pagkamatay ko, handa kong tanggapain. Kung magkakataon na sasabihin ng Panginoon na sasama na ako sa Kanya, maluwag sa puso ko itong tatanggapin dahil ako ay itinalaga at nagpatupad ng batas para sa bayan. I am motivated to work kase nandiyan ‘yong family ko na sumusuporta sa akin,” paliwanag pa ni Rudolph. Sa kaniyang huling statement, sinabi niya “I encourage you to join us. Sayang ‘yong chance na makatulong sa bayan at sa pagpapanatili ng kaayusan at kapayapaan ng ating bansa.” Si Police Inspector Rodolph Kaplan Manadao Bravo na nagtapos ng Bachelor of Science in Public Safety (BSPS) sa PNPA ay kasalukuyang kumukuha ng Master in Public Administration sa Divine Word College of Calapan (DWCC), Calapan City, Oriental Mindoro. (LTC/PIA-Mimaropa/ Calapan) Police Inspector Rodolph Kaplan Manadao Bravo, isang matatag, disiplinado at modelo ng kabataang Pilipino. (Kuhang larawan ni Luis T. Cueto, Ph.D.)