dementie. Klinisch relevante ptss-symptomen zonder dat wordt voldaan aan de criteria van ptss, waarbij wel wordt gesproken van‘ subsyndromale ptss’, komen echter veel voor. Bij Nederlandse ouderen werd een zesmaandsprevalentie van ptss van 1 % gevonden, voor‘ subsyndromale ptss’ was de prevalentie 13 %. 5 Bij ouderen bestaat juist een toegenomen risico op bepaalde stressvolle en potentieel traumatische ervaringen, waaronder levensbedreigende ziekte, verlies van naasten en mishandeling binnen een afhankelijkheidsrelatie. De relatief lage prevalentie van ptss bij ouderen ondanks het toegenomen risico op sommige stressoren geeft aan dat veel ouderen veerkracht hebben ontwikkeld. Bij veteranen en overlevenden van de Tweede Wereldoorlog bestaat uitgebreide documentatie van uitgestelde ptss. 6-15 Gevallen van uitgestelde ptss dertig tot veertig jaar na het trauma zijn beschreven bij ouderen. 9, 11, 13 In sommige gevallen bestonden op jonge leeftijd klachten van ptss, die na een lange periode van remissie op latere leeftijd gereactiveerd worden. Anderen rapporteren op latere leeftijd voor het eerst klachten van ptss gerelateerd aan oorlogs- of gevechtservaringen op( jong) volwassen leeftijd. Bij een onderzoek onder voormalig krijgsgevangenen tijdens de Tweede Wereldoorlog, 46-49 jaar na de oorlog, werden de volgende beloopvormen van ptss gevonden: vroege ptss na krijgsgevangenschap gevolgd door volledige remissie; chronische( ononderbroken) ptss; fluctuerende ptss met exacerbaties en remissies; reactivatie op latere leeftijd van vroege ptss die daarvoor langdurig in remissie was; en lang uitgestelde ptss zonder voorafgaande episodes van ptss. 12 In het genoemde onderzoek, waaraan 244 voormalig krijgsgevangenen deelnamen, was bij 206( 84 %) personen sprake van vermoedelijke ptss op enig moment sinds de oorlog. Bij 52( 25 %) van hen betrof dit fluctuerende, gereactiveerde of lang uitgestelde ptss, beloopvormen waarbij progressie van klachten op latere leeftijd kan optreden. Toename van ptss op oudere leeftijd in het genoemde onderzoek kan
Psyfar | juni 2013 | nummer 2 45