Werkingsmechanisme
cortex |
anterieure cingulate cortex)
prefrontale cortex
|
corticaal oppervlak |
dendriet( bij depressie) |
|
II |
|
axonuiteinde |
|
corpus callosum |
III |
dendriet |
axon |
spines |
|
IV V |
|
|
|
cerebellum hippocampus
amygdala
VI
witte stof dendriet( normaal)
spine( postsynaptisch) glutamaat pyramidale neuron spines locatie blokkade
BDNF
glutamaat
ketamine
axonuiteinde( presynaptisch)
NMDA-receptor |
dendriet |
|
|
( postsynaptisch) |
AMPA-receptor |
BDNF leidt tot versterking van de |
|
|
synaptische stabiliteit via vermeerdering |
|
|
en morfologische verandering van spines |
a b c
Figuur 1 Effecten van ketamine. Ketamine grijpt aan op de ndma receptor, die zich( oa.) bevindt op glutamaterge neuronen, waarvan een belangrijk deel is gelokaliseerd in de zogenoemde laag V in de prefrontale cortex( boven). Deze piramidale neuronen ontvangen input via de dendrieten, met daarop tienduizenden kleine uitstulpingen – de dendritische( post-synaptische)‘ spines’, waar de chemische signaaloverdracht( vanuit het axon) plaatsvindt( a). Bij depressie nemen de spines af in aantal en verandert de vorm. Een infuus met een lage dosis ketamine kan in korte tijd de vorm van de spines veranderen en het aantal van deze spines doen toenemen( c). Onder: Doordat de nmda receptor geblokkeerd wordt door ketamine, activeert het synaptisch glutamaat alleen de ampa-receptoren. Hierdoor wordt de aanmaak en secretie van bdnf( brain-derived neurotrophic factor) gestimuleerd( b), waardoor het aantal en de vorm van de dendritische spines verandert( c).
cades worden verhinderd. Ketamine heeft geen affiniteit voor andere glutamaatreceptoren zoals – relevant voor het werkingsmechanisme – de ampa-receptor. Ketamine hydrochloride( HCl) is een racemisch mengsel, waarvan de affiniteit van het S-ketamine voor de nmda-receptor twee- tot viermaal hoger is dan die van het R-ketamine. 11 De meeste trials met ketamine werden uitgevoerd met het racemisch mengsel.
Bijwerkingen van ketamine Bij ketaminedoseringen van tussen 100 en 300 mg worden psychedelische toestanden bereikt( http:// www. unity. nl /
ketamine), waarbij mensen zich amper bewust zijn van hun omgeving, hun eigen lichaam en de tijd. In het partycircuit wordt dit brede scala van ervaringen‘ K-hole’ genoemd( K staat voor ketamine), waarbij de echte wereld ver weg lijkt en‘ out of body’- en bijna-doodervaringen worden beleefd. In lagere doseringen, zoals bij de onderzoeken naar het antidepressieve effect, zijn de psychotomimetische effecten zwakker(‘ dromerigheid’) en kortdurend( de psychomimetische effecten verdwijnen binnen 80 minuten na het stopzetten van het infuus). 2, 3 Hoewel deze effecten relatief mild zijn, kan een ketamine-infuus voorlopig alleen onder medische supervisie plaatsvinden.
42
Psyfar | juni 2013 | nummer 2