hebben overeenkomstige effecten op de slaap en het functioneren overdag. 28, 35 In een studie waarbij depressieve patiënten behandeld werden met imipramine( gemiddeld 220 mg / dag) is ook een toename in motorische activiteit geobserveerd. 36
Resumerend: Klassieke antidepressiva zijn grofweg in twee groepen in te delen. Middelen die de slaap verbeteren; de klassieke antidepressiva in deze groep kunnen het inslapen en doorslapen verbeteren, maar ook leiden tot slaperigheid overdag. Middelen die de slaap niet verbeteren of de slaap zelfs verstoren; alle klassieke antidepressiva onderdrukken de remslaap. Bij het gebruik van klassieke antidepressiva zijn de effecten op slaap en alertheid overdag belangrijk selectiecriteria.
ssri’ s ssri’ s zijn de meest voorgeschreven antidepressiva. Alle ssri’ s onderdrukken de remslaap en hebben een activerende, slaapverstorende werking. Ze veroorzaken vaak een toename in het aantal malen wakker worden, in de totale waaktijd en in lichte slaapstadia. Over het algemeen nemen deze effecten van ssri’ s in de loop van de tijd af, met uitzondering van fluoxetine. 16 ssri’ s vergroten de kans op slaapwandelen 37, periodic leg movements 18 en tandenknarsen. 38 Ondanks de objectief waargenomen slaapverstoringen ervaren patiënten soms een verbetering in de slaapkwaliteit, mogelijk door een verbetering van depressieve symptomen. 16 Fluoxetine heeft een duidelijk en langdurig verstorend effect op de slaap: de slaap wordt instabiel 39 en de tst neemt af. 40 Deze effecten blijven ook na enkele maanden behandeling zichtbaar. 41 Ten slotte lijkt behandeling met fluoxetine gepaard te gaan met een toename in nachtelijke beweeglijkheid 42 en een verergering van tandenknarsen, 43, 44 wat de slaap weer verder kan verstoren. Desondanks lijkt de subjectieve slaapkwaliteit niet te verslechteren onder fluoxetine. 45 Ook fluvoxamine heeft een negatieve invloed op de slaap: bij gezonde vrijwilligers leidde een dosis van 100 mg / dag al tot slaapfragmentatie en een kortere tst. 46 Bij depressieve patiënten veroorzaakte een dosis van 200 mg / dag een langere slaaplatentie en een toename in de totale waaktijd en S1. 47 Paroxetine( 20-40 mg / dag) leidde bij depressieve patiënten tot vaker wakker worden en een toename in S1, terwijl de subjectief beleefde slaapkwaliteit onveranderd bleef. 48 Van Bemmel et al. vonden bij depressieve patiënten behandeld met citalopram( 20-40 mg / dag) geen verandering in slaaparchitectuur of subjectieve slaapkwaliteit, maar wel een toename in het percentage S2, wat wijst op een lichtere slaap. 49 Andere studies vermelden wel een verbetering in slaapbeleving op de slaapitems van de Hamilton Rating Scale for Depression( hamd), 50, 51 maar ook meer slaperigheid overdag. 51 Er zijn nog weinig studies verricht naar de werking van escitalopram op de slaap. Doerr et al. rapporteren bij een dosis van 10 mg / dag in de avond bij gezonde vrijwilligers een kortere tst, verminderde slaapefficiëntie en een toename in waaktijd, maar geen verandering in ervaren slaapkwaliteit. 24 Een gemiddelde dosis van 142 mg / dag sertraline had in een studie bij depressieve patiënten geen invloed op de slaapefficiëntie, maar had na twaalf weken wel een toename in subjectief ervaren slaapkwaliteit tot gevolg. 52 In een studie onder gezonde vrijwilligers leidde 50-150 mg sertraline per dag gedurende vijf weken echter wel tot een toename in het aantal keren wakker worden en meer moeite om in slaap te komen. 53
Resumerend: Alle ssri’ s onderdrukken de remslaap en hebben een activerende, slaapverstorende werking. Zij vergroten de kans op slaapwandelen, periodic leg movements en tandenknarsen.
snri’ s
Salin-Pascual et al. registreerden de slaap van gezonde vrijwilligers na eenmalige inname van 75 en 150 mg venlafaxine rond bedtijd. 54 Venlafaxine veroorzaakte een toename in de totale waaktijd en S1, een afname van S2 en S3 en een sterke remslaaponderdrukking. Het aantal periodic limb movements in de slaap nam continu en dramatisch toe. Enkele proefpersonen rapporteerden restless legs syndrome, wat ongeveer een week aanhield. Patiënten met een depressie werden gedurende een maand behandeld met venlafaxine( 75-225 mg / dag). In vergelijking met de placebogroep was er in de eerste week al sprake van een remslaaponderdrukking en aan het einde van de behandelperiode van een significante toename in de totale waaktijd. 55 Chalon et al. onderzochten de slaap van gezonde mannen onder verschillende gerandomiseerde condities van één week, waaronder duloxetine 120 mg / dag( 60 mg ochtenden avonddosis) en duloxetine 80 mg / dag( ochtenddosis). 35 In vergelijking met de placeboconditie veroorzaakten beide duloxetineschema’ s een significante toename van S2, een afname van remslaap en een langere remslaaplatentie. Duloxetine 80 mg / dag verbeterde de slaapefficiëntie en de subjectieve slaaplatentie, terwijl de hogere dosis de slaapefficiëntie verslechterde en sws reduceerde. In een groep
Psyfar | juni 2013 | nummer 2 23