prospectief onderzoek ( n = 272 ) 9 |
review ( n = 2719 ) 6 |
review ( n = 3595 ) 12 |
review ( n = 3401 ) 13 |
antipsychoticum |
n |
> kg |
ci |
> bmi |
n |
gem . > kg |
nnh |
ci |
or |
ci |
olanzapine |
45 |
8,5 |
7,4-9,7 |
3 |
353 |
3,8-16,2 |
3 |
2,1-3,1 |
15,1 |
6,56-31,1 |
quetiapine |
36 |
6,1 |
4,9-7,2 |
2,1 |
133 |
2,3-6,1 |
9 |
6,4-13,5 |
6,2 |
2,61-13,56 |
risperidon |
135 |
5,3 |
4,8-5,9 |
1,9 |
571 |
1,9-7,2 |
6 |
4,2-6,3 |
6,03 |
3,02-11,4 |
aripiprazol |
41 |
4,4 |
3,7-5,2 |
1,7 |
451 |
0-4,1 |
12 |
8,3-16,8 |
4,44 |
2,0-8,88 |
clozapine |
|
|
|
|
97 |
0,9-9,5 |
|
|
13,83 |
2,21-49,21 |
geen / placebo |
15 g |
0,2 |
– 1,0-1,4 |
0,0 |
321 p |
– 0,8-2,5 |
|
|
|
|
Tabel 3 Overzicht gewichtseffecten per antipsychoticum in recent onderzoek . n = aantal patiënten ; ( gem .) > kg = ( gemiddelde ) gewichtstoename ; ci = betrouwbaarheidsinterval ; > bmi = toename bmi ; g = geen medicatie ; p = placebo ; nnh = numbers needed to harm ; or = oddsratio ( hoeveel maal groter is de kans op gewichtstoename dan bij placebo )
Over het algemeen laten alle onderzoeken waarin nieuwe antipsychotica worden onderzocht verschillen in gewichtstoename zien tussen de middelen onderling . De gewichtstoename is het meest bij olanzapine . Hoewel door de verschillen in onderzoeksopzet een valide rangvolgorde bij jeugdigen eigenlijk niet goed mogelijk is , suggereren de beschikbare data deze volgorde ( van meer naar minder gewichtstoename ): olanzapine ≥ clozapine > risperidon ≥ quetiapine > aripiprazol . De oude antipsychotica geven over het algemeen minder gewichtstoename , maar vergelijkende onderzoeken bij
aantal onderzoeken met significant verschil in gewichtstoename aantal onderzoeken geen significant verschil in gewichtstoename
7 olanzapine > risperidon 6 olanzapine = risperidon 4 olanzapine > quetiapine 1 olanzapine = quetiapine 2 olanzapine > clozapine 2 olanzapine = clozapine 1 olanzapine > aripiprazol 1 aripiprazol = quetiapine 1 aripiprazol = risperidon 3 risperidon = clozapine
Tabel 4 Overzicht vergelijkingsonderzoek gewichtstoename tussen antipsychotica . 6 > = significant meer verschil in gewichtstoename ; = geen significant verschil in gewichtstoename minderjarigen tussen oude en nieuwe antipsychotica die weinig gewichtseffect laten zien , zoals aripiprazol , zijn niet voorhanden . Gewichtstoename wordt onder meer in verband gebracht met blokkade van de serotonine 5-ht- ( met name 5-ht 2c
- ) en histaminereceptoren ( met name H 1
). Onder meer clozapine , olanzapine , quetiapine en risperidon hebben deze eigenschappen . Aripiprazol geeft een partiële
5-ht 2c
-receptor blokkade , hetgeen de eetlust minder zou beïnvloeden , waardoor er minder effect op het gewicht is . Aripiprazol heeft mogelijk ook een bijzondere affiniteit voor andere serotoninereceptoren ( m . n . 5-ht 1a en 5-ht 2a
). 1 , 2 , 10 Aripiprazol is wel een matig sterke
H 1
-antagonist , wat van belang is omdat H 1
-antagonisme waarschijnlijk een rol speelt bij gewichtstoename door antipsychoticagebruik . 11 De Hert en anderen hebben recentelijk een systematisch overzicht gepubliceerd van 31 rct ’ s ( randomized controlled trials ; n = 3595 ) betreffende cardiometabole en endocriene bijwerkingen van nieuwe antipsychotica bij kinderen en jeugdigen die werden behandeld voor diverse aandoeningen . 12 Hun bevindingen uitgedrukt in nnh ( numbers needed to harm ) zijn in lijn met het overzicht van Fraguas en anderen ( zie tabel 3 ). De medicamenteus behandelde jeugdigen met autisme , die relatief jonger waren dan de overige patiënten , lieten significant meer gewichtstoename zien . Bij heranalyse van de gewichtstoename zonder de jeugdigen met autisme bleek het nnh voor aripiprazol niet meer te verschillen van de placebogroep . Voor de andere antipsychotica was ook dan het nnh kleiner .
Psyfar | juni 2013 | nummer 2 13