Udział Kazimierza Kaczmarczyka w ratowaniu akt archiwów warszawskich ...
59
Dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu miał doskonałe rozeznanie na temat możliwości przechowywania akt w obrębie jasnogórskiego sanktuarium , z racji prowadzonych w okresie międzywojennym prac porządkowo-inwentaryzacyjnych w archiwum klasztornym . Wśród paulinów cieszył się dużym szacunkiem i zaufaniem 8 . W grudniu 1939 r ., po wysiedleniu z Poznania , Kaczmarczyk wraz z synem Zdzisławem – pracownikiem naukowym Uniwersytetu Poznańskiego , znaleźli pomoc i zatrudnienie w jasnogórskim klasztorze 9 . Ojciec do końca lipca 1940 r . kontynuował prace nad porządkowaniem i inwentaryzowaniem dokumentów zakonnych , które rozpoczął jeszcze w pierwszej połowie lat dwudziestych . Natomiast syn pracował jako pomocnik bibliotekarza zakonnego i inwentaryzował XVI-XX-wieczne rękopisy z archiwum klasztoru jasnogórskiego oraz robił odpisy dokumentów 10 . Dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu nie spodziewał się zapewne , że kilka lat później , w dramatycznym dla Polski i Jej stolicy 1944 r ., będzie w klasztorze na Jasnej Górze nadzorował i zabezpieczał akta z archiwów warszawskich .
Wiosną 1944 r ., wobec zbliżania się frontu wschodniego , rozpoczęli Niemcy działania ewakuacyjne , na które nakładały się próby zabezpieczania dóbr kultury podejmowane przez środowiska polskie . W kwietniu 1944 r . Hans Branig 11 , ówczesny kierownik Urzędu Archiwalnego w Warszawie w poufnej rozmowie z polskimi kierownikami warszawskich archiwów , przedłożył plan ratowania archiwaliów , które miały być ewakuowane do jednego z miast położonych na Zachodzie Generalnego Gubernatorstwa . To wtedy prawdopodobnie padła propozycja zwiezienia akt do klasztoru paulinów na Jasnej Górze 12 .
polityka archiwalna na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy ( 1939-1945 ) Warszawa-Łódź 1991 , s . 236 ; S . Radoń , Dr Erich Randt w opinii archiwistów polskich , „ Krakowski Rocznik Archiwalny ”, t . 1 , 1995 , s . 133 , 137 . W czasie wojny zatrudniono w Archiwum Państwowym w Krakowie wielu archiwistów z całej Polski , którzy z różnych przyczyn zmuszeni byli opuścić swoje dotychczasowe miejsca pracy . M . in . w krakowskim archiwum pracowali przez pewien okres : Karol Buczek , Helena Piskorska , Marian Kniat , Adam Wolff , Wojciech Hejnosz , Marian Tyrowicz , Władysław Semkowicz ,. Zob . A . Kamiński , Diariusz podręczny 1939-1945 , oprac . i wstęp A . Palarczykowa , J . Stokosik , Warszawa 2001 , s . 19-20 .
8
Jako człowiek głęboko wierzący oraz w uznaniu zasług został we wrześniu 1953 r . przez zarząd generalny zakonu uhonorowany godnością konfratra . Zob . Archiwum Jasnogórskie ( dalej AJG ) 4458 , Konfratrzy i oblaci zakonu paulinów 1900-2002 , s . 4 .
9
Na temat kontaktów K . Kaczmarczyka z paulinami zob . J . Matysiak , Związki Kazimierza Kaczmarczyka ( 1878-1966 ) z paulinami i jego prace w archiwum na Jasnej Górze i krakowskiej Skałce , [ w :] „ Studia Claromontana ”, 29 , 2011 , s . 367-390 .
10
Zob . J . Stoiński , W Częstochowie , Uniwersytet Ziem Zachodnich i Tajne Kursy Uniwersyteckie , ( red .) J . Wikarjak , Poznań 1972 .
11
Hans Branig ( 1906-1985 ). Jesienią 1939 r . został oddelegowany do dystryktu Radom , do Urzędu Szefa dystryktu , dla pełnienia nadzoru nad archiwami państwowymi w Radomiu , Piotrkowie Trybunalskim i Kielcach . W 1942 r . przeniesiony do Krakowa . W latach 1943-1944 był kierownikiem Urzędu Archiwalnego w Warszawie .
12
J . Bańbor , J . Zbudniewek : Wojenny exodus archiwaliów warszawskich na Jasną Górę , „ Miscellanea Historico-Archivistica ” t . 18 , 2012 , s . 247-248 .