52
Grzegorz Łukomski
i radła, a wreszcie w 1855 r. większa już fabryka maszyn i narzędzi rolniczych przy ulicy Koziej. Powodzenie zmuszało Cegielskiego do rozbudowy fabryki i uruchomienia w 1859 r. przy ulicy Strzeleckiej nowoczesnej odlewni oraz innych oddziałów systematycznie rozbudowywanych. Mimo konkurencji niemieckiej, fabryka rozwijała się dynamicznie, stając się czołową placówką polskiego przemysłu w Poznaniu i wizytówką miasta. Była to Fabryka machin i narzędzi rolniczych H. Cegielski w Poznaniu 13. Zakłady stały się nie tylko jego sposobem na życie lecz – w dłuższej perspektywie – sposobem na promowanie polskości, a w równym stopniu symbolem polskiego sukcesu ekonomicznego.
Po 1846 r. nastąpił czas największej aktywności społecznej Hipolita. Od 1846 był w dyrekcji Towarzystwa Naukowej Pomocy( TNP) 14, pełnił tam różne funkcje, m. in. wiceprezesa w latach 1850-1968; działał też w kierownictwie Domu Sierot św. Wincentego a’ Paulo( powstał w 1848 r.) i w Radzie Miejskiej 1850-28 października 1864. Gdy 12 stycznia 1857 r. w mieszkaniu Władysława Niegolewskiego utworzono Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie( tak pierwotnie się nazywało), przewodniczył zebraniu i krótko był wiceprezesem pierwszej polskiej instytucji naukowej w Poznaniu; został ponadto prezesem Centralnego Towarzystwa Gospodarczego( 1865-1868), istniejącego od 21 lutego 1865 r., którego zadaniem był integrowanie polskiej inicjatywy ekonomicznej; był współtwórcą i prezesem od 11 grudnia 1860 r. Towarzystwa Przemysłowego; działał też w poznańskim Komitecie Wyborczym – w latach 1866 i 1867( wybory były jednak nieudane). Kolejny obszar pracy to działania na rzecz otwarcia w Poznaniu szkoły realnej, idea ta wynikała z doświadczenia kupieckiego. Jej orędownikami byli też przez wiele lat Edward hrabia Raczyński i Niemiec Gotthilf Berger( 1794-1874). Powstała ostatecznie 12 października 1853 r., a środki na budowę gmachu nowej szkoły wyłożył Berger. W 1865 r. stanął nowy gmach przy ulicy Strzeleckiej, jego poświęcenie nastąpiło 16 kwietnia 1866 r. 15
Wiosna Ludów( 1848-1849) bardzo przyspieszyła bieg spraw politycznych także w Wielkim Księstwie. Jeszcze w czasie trwania konfliktu zbrojnego odbyły się 1 i 8 maja 1848 r. dwustopniowe, pierwsze w Prusach wybory powszechne do parlamentu w Berlinie, tak zwanego Zgromadzenia Narodowego( Nationalversammlung). Równocześnie wybierano deputowanych do ogólnoniemieckiego parlamentu we Frankfurcie nad Menem( Deutsche Nationalversammlung). Te ostatnie wybory Polacy zbojkotowali, protestując przeciwko postulowanemu przez tutejszych Niemców włączeniu Wielkiego Księstwa Poznańskiego do mających powstać zjednoczonych Niemiec. Podstawowym celem parlamentu pruskiego
13
Po śmierci Hipolita Cegielskiego, zgodnie z jego wolą opiekę nad nieletnimi dziećmi i zarząd nad fabryką objął Władysław Bentkowski.
14
Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego( TNP – od 1861 r. nosiło ono imię Karola Marcinkowskiego).
15
J. Kozłowski, Wielkopolska pod zaborem …, s. 170.