Recenzje i noty bibliograficzne
191
Opisując przygotowania do obrony miasta, poźniej do ewakuacji ludności cywilnej i organizacji tzw. pospolitego ruszenia( Volkssturm), autor w ogóle nie wspomniał o pierwszoplanowej roli, jaką w tych przesięwzięciach odegrała partia narodowosocjalistyczna( NSDAP). Organizatorem bowiem tutejszego Volkssturmu była( jak wszędzie) miejscowa instancja partyjna( Kreisleitung der NSDAP) kierowana, przez pochodzącego z Hanoweru Kreisleitera Wilhelma Hintze‘ go( ur. 1895) 15. Warto przy tym jeszcze dodać, że w skład kierownictwa tej paramilitarnej formacji wchodził także były starosta( Landrat) i kierownik powiatowy partii( KL der NADAP) w Chodzieży, SA-Standartenfuehrer Heinz Mell( ur. 1905 r.). Także do niej należał formalny nadzór nad przygotowaniem i przeprowadzeniem akcji ewakuacyjnej miejscowej ludności. Obowiązujące przy tym procedury organizacyjne były jednakowe dla Piły i jej sąsiednich powiatów. O ile już 20 stycznia( w sobotę) wieczorem ogłoszono hasło „ Regen“ nakazujące ludności przygotowanie sie do ewantualnej ewakuacji, to samo jej zarządzenie nastąpiło dopiero w dniu 26. tego miesiąca, jak się okazało o wiele za późno. Poza tym należy pamiętać, że Piła była także siedzibą władz rejencyjnych, którym podlegały również sąsiednie powiaty, jak nadnotecki, wałecki, złotowski. A zatem główne dyrektywy odnośnie wspomnianych spraw zapadały w pierszej kolejności na tym szczeblu 16. Tym należy tłumaczyć fakt, że batalion trzcianeckiego Volkssturmu skierowano bezpośrednio do obrony Piły a nie w inny teren.
Cennym źródłem informacji o stanie sytuacji politycznej i społeczno-gospodarczej w mieście w pierwszych dwóch powojennych latach są szczegółowe, miesięczne raporty Powiatowego Oddziału Urzędu Informacji i Propagandy, kierowane do jednostki nadrzędnej w Poznaniu 17. Pomimo właściwej dla tego okresu retoryki i osobistej interpretacji oraz ocen relacjonowanych wydarzeń kierownika
Informacja ta jest jedną z niewielu, pochodzących bezpośrednio od ludności polskiej, przebywającej wtedy w Pile; por. H. Zimniak, Ujście w latach wojny i niemieckiej okupacji( relacja Albiny Jessy z Ujscia n. Notecią oraz Bronisławy Sławińskiej z Piły) [ w:] Ujście przez wieki – szkice z historii miasta, praca zbiorowa pod red. E. Wolskiego, Ujście 2013, s. 255-256.
15
Por. Schneidemuehler Heimatbrief nr I / II, 2008, s. 12 [ tam jego rozporządzenie dot. budowy umocnień w dniach 14 i 15 listopada 1944 r. pod propagandowym hasłem: „ Wir Schneidemuehler sind stolz darauf, uneser Festung selbst zu bauen“]. Wspomniany W. Hintze był zasłużonym działaczem NSDAP, pełniącym już tę funkcję od 1937 r. w powiecie reskim( z siedzibą w Łobzie), dodatkowo od kwietnia 1940 r. w Białogardzie i od marca 1943 w Słupsku; wcześniej w kierownictwie powiatowym partii w Szczecinie( Kreisleitung der NSDAP Gross-Stettin).
16
Prezesem rejencji w latach 1940-1945 był SS-Brigadefuehrer Paul Eckhardt( 1898-1948), zarazem bliski współpracownik nadprezydenta Prowincji Pomorskiej Franza Schwede-Coburga( m. in. jego zatępca jako komisarza obrony Rzeszy na tym terenie). Na jego ręce przesyłałano sprawozdania z akcji ewakuacyjnej; m. in. taki raport z dnia 14 kwietnia 1945 r. dostarczył starosta powiatu wałeckiego i nadnoteckiego( Netzekreis) dr Karl Knabe( 1888-1968) – Raemung des Kreises Deutsch Krone und Neetzeskreises [ w:] Die Vertreibung deutschen Boevelkerung aus den Gebieten oestlich der Oder-Neisse, Bonn 1954, s. 184-189.
17
APP, Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy w Poznaniu 1945-1947( dalej: WUIiP), sygn. 122( Piła – Plany i sprawozdania, 1946-1947), sygn. i 123( Piła – Akta poufne i korespondencja,