192
Recenzje i noty bibliograficzne
tego urządu, Jerzego Zgórskiego, można prześledzić kształtowanie się nowego porządku we wszystkich sferach życia miasta. Miesiące te obwitowały dość często w bardzo dramatyczne sytuacje, związane z korupcją i nadużyciami urzędników, dość powszechnym szabrem, kradzieżami i zaborem mienia, z udziałem również przedstawicieli organów porządkowych( m. in. PUBP), jak i czerwonoarmistów. Ofiarami stawali się głównie miejscowi Niemcy i autochtoni, ale nie oszczędzano przy tym osadników i repatriantów ze wschodu 18. Niełatwą sytuację tych pierwszych pogarszał jeszcze fakt, że wydane zostało zarządzenie, zabraniające Polakom jakichkolwiek z nimi kontaktów, a zwłaszcza używania publicznie języka niemieckiego 19. Warto przy tym dadać, że znaczna część autochtonów w starszym wieku posługiwała się właśnie nim na codzień 20. Ludność niemiecka była także przymusowo kierowana do robót polowych w pobliskich majątkach, pozostajacych jeszcze pod zarządem przez radzieckim. Tak miało miejsce jesienią 1945 r. np. w pobliskim Kuźniku, gdzie Rosjanie( bez porozumienia z władzami polskimi) wykorzystywali 170-osobową grupę osob tej narodowości do zbiorów płodów rolnych 21. W interesującej nas publikacji zbyt mało miejsca poświęcono poszczególnym etapom wysiedlania Niemców na zachód lub kierowania ich do obozów przejściowych, m. in. w pobliskim Czarnkowie i Poznaniu 22. To samo dotyczy przebiegu całej akcji repatriacyjnej, mimo że odnośnie tego, najistotniejszego wtedy dla rozwoju miasta zagadniania, zachowała się wyjątkowo spora ilość materiału archiwalnego 23.
1945-1947). Oddziałem w Pile, z siedzibą przy ul. Stalina 12( była Jastrower Allee), kierował od 8 lipca 1945 r. Jerzy Zgórski, legitymujący się średnim wyksztalceniem, członek PPS.
18
Ci ostatni doświadczali już tego w chwili przybycia do Piły – potwierdza to m. in. raport naczelnika stacji:” Służba Ochrony Kolei cieszy się jak najgorszą opinią i gromadzi elementy, które zamiast pomocy w utrzymaniu porządku, rabują repatriantów na dworcu, korzystając przy tym z posiadanej broni...”; APP, WUIiP, sygn. 122, k. 14; por. także k. 47, 50, 54, 56 oraz sygn. 123, k. 35, 43.
19
APP, WUIiP, sygn. 122, k. 14.
20
Próby nakreślenia obrazu życia codziennego w tym mieście po 1945 r. podjął się jak dotychczas tylko T. Wytrążek, opierając jednak swoje ustalenia tylko w części na materiałach archiwalnych, i tylko tych, które znajdują się w zasobach pilskiego oddziału APP; por. tenże Życie codzienne mieszkańców Piły w latach 1945-1955, „ Kronika Wielkopolski“, nr 4 / 2007. s. 43-60.
21
APP, WUIiP, sygn. 123, k. 45.
22
Temu drugiemu zagadnieniu poświecono już kilka publikacji, m. in. pióra Krzysztofa Stryjkowskiego Położenie osób wpisanych w Wielkopolsce na niemiecką liste narodowościową w latach 1945-1950, Poznań 2004; tam szczegółowo opisano stosowane formy represji, historię obozów i przebieg samych wysiedleń( zwłaszcza rozdz. II-IV, s. 102-337); por. także APP, PUR, sygn. 2072- 2075( Sprawozdanie o stanie liczbowym Niemców w powiecie pilskim, 1946).
23
APP, PUR, m. in. sygn. 310( Sprawozdanie Powiatowego Oddziału PUR-u w Pile dot. osadnictwa( 1946-1947); 987( Sprawozdania i protokoły inspekcyjne z akcji osadnictwa m. in. w Pile, 1945- 1946); 2860( Sprawozdanie z osadnictwa w powiecie pilskim, 1945); 2861( Zestawienie dot. repatriantów ze wschodu i zachodu przybyłych do Piły, 1946); 2863( Wykazy statystyczne osiedlonych repatriantów na gospodarstwach i w mieście w Pile, 1946); 2868-2871( Sprawozdania dot. ruchu repatriacyjnego na punkcie etapowym w Pile, 1948); 2872-2883( Rejestr i ewidencja repatrialntów w Pile, 1945-1946).