Το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας 17
σταση γενικότερης ένδειας, ανεργίας κ. λπ., πιθανόν να περιορίζουν τις δαπάνες τους για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους, ώστε να καλύπτουν άλλες ανάγκες τους, όπως η διατροφή, η εκπαίδευση, η υγεία, οι μετακινήσεις κ. ά., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν βιώνουν ή δεν είναι εκτεθειμένα σε ενεργειακή φτώχεια.
• Οι ιδιαίτερες προτιμήσεις του χρήστη σε σχέση με τις επιδιωκόμενες συνθήκες θερμικής άνεσης στο εσωτερικό της κατοικίας του.
• Η ποιότητα κατασκευής και η υφιστάμενη κατάσταση της κατοικίας. Ένα ενεργειακά αποδοτικό κτίριο, για παράδειγμα, απαιτεί μικρότερη δαπάνη για θέρμανση και δροσισμό σε σχέση με ένα πανομοιότυπο, αλλά ποιοτικά κατώτερο, δηλαδή χαμηλότερης ενεργειακής κλάσης, το οποίο απαιτεί περισσότερη ενέργεια για τη θέρμανση αλλά και τον δροσισμό.
• Το κόστος( τιμή) της ενέργειας σε σχέση και με το ύψος του εισοδήματος.
• Οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες και το μικροκλίμα της περιοχής. Για παράδειγμα, μια κατοικία που βρίσκεται σε περιοχή με θερμό κλίμα παρουσιάζει αυξημένες ανάγκες σε μηχανικό δροσισμό λόγω της αυξημένης συχνότητας εμφάνισης και διάρκειας των ημερών καύσωνα, φαινόμενο που αναμένεται να ενταθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ενδεικτικά για την Ελλάδα, στην ψυχρότερη κλιματική ζώνη Δ( Γρεβενά, Κοζάνη, Καστοριά, Φλώρινα), όλα τα κτίρια, ανεξαρτήτως χρήσης, είναι πιο ενεργοβόρα από ό, τι σε άλλες περιοχές της χώρας, με τη μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας να καταγράφεται στις μονοκατοικίες 17. Λόγω των παραπάνω, η Μεγάλη Βρετανία εισήγαγε έναν νέο δείκτη αξιολόγησης των επιπέδων της ενεργειακής φτώχειας με την ονομασία « χαμηλό εισόδημα – υψηλές δαπάνες »( Low Income High Costs – LIHC) 18. Ο δείκτης αυτός προτάθηκε από τον καθηγητή John Hills σε μια ανεξάρτητη αξιολόγησή του για την ενεργειακή φτώχεια και έγινε αποδεκτός και υιοθετήθηκε από τη Βρετανική Κυβέρνηση το 2013. Έτσι, εισάγεται στη χώρα ένα « μείγμα » κριτηρίων που αξιολογούνται από τον δείκτη αυτό και που συνδυάζουν τις δαπάνες για την ενέργεια σε σχέση με το εισόδημα, ώστε να είναι εφικτός ο προσδιορισμός των νοικοκυριών που βρίσκονται σε ενεργειακή φτώχεια. Πιο συγκεκριμένα, τα κριτήρια αυτά είναι:
• Αν χρειάζεται να δαπανήσουν ποσό που υπερβαίνει τον μέσο όρο δαπάνης των νοικοκυριών για την ενέργεια σε εθνικό επίπεδο.
• Αν, όταν διαθέσουν αυτό το ποσό, το υπόλοιπο εισόδημα που τους απομένει βρίσκεται κάτω από το επίσημο επίπεδο φτώχειας, λογική που συντάσσεται και με ακόμα μια προσέγγιση για τον ορισμό του φαινομένου, αυτή του « ορίου ελάχιστου εισοδήματος ». To « όριο ελάχιστου εισοδήματος » ισχύει σε 23 κράτη-μέλη της ΕΕ σε εθνική κλίμακα – μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα –, και σε άλλα 3( Ουγγαρία, Ισπανία, Ιταλία) σε τοπική κλίμακα 19, χωρίς όμως απαραίτητα να συνδέεται με την ενεργειακή φτώχεια.
Στη Γερμανία επίσης δεν υπάρχει εθνικός ορισμός, ούτε δείκτες για τη μέτρηση της ενεργειακής φτώχειας. Στην πρώτη απόπειρα καταμέτρησης του φαινομένου που έγινε το 2013 χρησιμοποιήθηκε ως δείκτης ο αριθμός των νοικοκυριών που αποκόπηκαν από την παροχή ρεύματος λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών. Με αυτόν τον τρόπο, συνολικά 345.000 νοικοκυριά βρέθηκε πως ζούσαν σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας. Όμως, ο δείκτης αυτός δεν θεωρήθηκε
17
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας( Δεκ. 2015): Έγκριση Έκθεσης Μακροπρόθεσμης Στρατηγικής για την Κινητοποίηση Επενδύσεων για την Ανακαίνιση του Εθνικού Κτιριακού Αποθέματος. Διαθέσιμο στο: https:// goo. gl / QRaQJE
18
UK Government – Department of Energy and Climate Change: Fuel Poverty Report – Updated, August 2013. Διαθέσιμο στο: https:// goo. gl / VcS9U2
19
Lawyalty( Ιούλ. 2014): Το Αλφάβητο του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Διαθέσιμο στο: https:// goo. gl / XfR4HU