telkens, misschien op verschillende manieren, mee bezig.
•Betekenis geven: het verlies is onderdeel van het leven geworden en wordt meegedragen door het leven.
Het model laat zien hoe je door het proces gaat, van welkom naar verlies tot betekenis geven. Het is geen proces dat je in één beweging, in een vastgestelde tijd doorleeft. Het model geeft aan welke thema’s je doorloopt. Een verlieservaring kent zelden één perspectief. Je zult zien dat men op verschillende momenten vanuit verschillende perspectieven door de Transitiecirkel heen gaat. Daarom spreken we vanuit verlieskunde liever van verlies verweven dan van verlies verwerken. Je kunt immers op een willekeurig moment altijd in een situatie komen waaruit blijkt dat je vanuit een bepaald perspectief nog wat stappen te maken hebt.
Afsnijden via de binnenbocht en doorgaan
Wie goed naar het model kijkt, ziet dat er zogenaamde “sluiproutes” zijn, de achterdeurtjes en mogelijkheden tot het afsnijden via de binnenbocht. Je kunt de bocht afsnijden en geloof mij, dat gebeurt vaak, met alle bijkomende narigheid van dien. Het gebeurt omdat mensen zelf (liever) niet naar de rouw kunnen/willen gaan of omdat een organisatie hier (onbewust) voor kiest. Neem bijvoorbeeld een reorganisatie, je ziet dan dat er veel aandacht is voor het toekomstperspectief. De reorganisatie komt eraan en om medewerkers te motiveren, mee te krijgen of inzicht te geven in waar het heen gaat, wordt er een lonkend perspectief neer gezet. Vele Powerpoints zie je voorbijkomen met hierop de Why en de stip op de horizon. Dat is van belang, dat moet je zeker blijven doen. Het ontslaat een organisatie of persoon echter niet van het stil staan bij het afscheid nemen, rouwen en het betekenis geven.
Het niet aangaan van rouw is een logische reactie van ons als mens, sterker nog zo zijn we gebouwd. Ons reptielenbrein is nog zeer actief, een verlies kan dit deel van het brein ervaren als uitstoting. Vroeger was uitstoting een groot risico, wilde je overleven dan diende je bij een groep te horen. De reactie op (een dreigend) verlies kan dan, onbewust, angst oproepen. Een reactie die hierop volgt is dan bijvoorbeeld vechten, vluchten of bevriezen, allemaal verschillende reacties om te overleven. De binnenbocht nemen lijkt dan ook een goede optie. Je ervaart een verlies, wilt gewoon door en gaat vol voor iets nieuws. Wat je ziet bij reorganisaties is dat er vooral verteld wordt waarheen (het nieuwe welkom) en uitleggen waarom die nieuwe koers het beste is (betekenis geven). In beide gevallen wordt rouw met de bijbehorende rouwtaken overgeslagen.
Terug naar het hier en nu. Hoe ziet het vechten, vluchten of bevriezen bij rouw en verlies er in organisaties uit? Als de binnenbocht genomen wordt, is dit terug te zien in gedrag en cultuur binnen een organisatie. Als je de binnenbocht neemt of wanneer er binnen een organisatie geen ruimte/aandacht is voor het verlies, de rouw en het betekenis geven, dan krijg jij of de medewerker vroeg of laat te maken met “verborgen verlies” of zelfs gestagneerde rouw. Het effect hiervan is divers, maar herken je als je goed in je organisatie rondkijkt direct. Je ziet bijvoorbeeld medewerkers die zeer negatief praten over het bedrijf, die volledig in de weerstand zitten, die zich niet committeren of in het ergste geval op de lijst van verzuim staan met bijvoorbeeld een burn-out. (In de afbeelding de achterdeurtjes)
WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL