Dramë e mirënjohur njerëzore e njeriut, që nga njëra
anë ka nevojë për përkatësi ,për të qënë pjesë e një
grupi, për t’i dhënë kuptim jetës, për të qënë bashkë,
për të ndarë disa vlera, për të ndarë një besim etj,
çka konsiderohen nevoja si qenie sociale, si edhe
nevojë për të qënë i lirë, që kjo përkatësi mos i
cënoje lirinë e tij si individ. Mirëpo a mund të jetë një
njeri mjaftueshëm i fortë për t’i rezistuar presionit të
jashtëm? I gatshëm për të marrë përsipër rrezikun e
gjykimit e deri përjashtimit? A mjafton vetja?
Individi i lirë është ai njeri qe jeton në një shoqëri
te lirë ku liria buron nga dëshira, aspirata e njeriut
19Rubrika Kompas
S
hoqëria është produkt i individëve
dhe identifikimit të përbashket të tyre
me kulturë gjuhë, simbole e histori të
përbashkët. Nga ana tjetër edhe individi
është produkt i shoqërisë sepse në
mënyrë të pandërgjegjshme në rrjedhën
e kohës pa përvetësuar dhe brendësuar vlera, norma
që dashje pa dashje strukturojnë mendësinë dhe
sjelljen e tij.
Nëpërmjet normave mbi të drejtën e të gabuarën,
pozitiven e negative, shoqëria si nocion abstrakt
nëpërmjet forcave shtrënguese e ndërshkuese
homogjenizon individët, deri ne atë masë sa që
ata e përcaktojnë vetveten si pjesë e një grupi,
komuniteti. Interesat individuale bëhen interesa
kolektive e anasjelltas. Nuk mund të përcaktohet më
qartësisht nëse një mendim a sjellje është produkt
i individit apo grupit që deri në atë moment ka bërë
punën e vet induktuese.