ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 93
կանացրեց ապստամբ երկրների նկատմամբ, որպեսզի հնարավորինս
կանխի հետագա խռովությունները պետության դեմ: Վերևում նշեցինք, թե
ինչով էր պայմանավորված նախ կայսրության արևմտյան հատվածում (I-
VI սատրապությունները) վարչական վերափոխումների իրականացումը:
Մեր համոզմամբ կայսրության համեմատաբար խաղաղ շրջաններում
սատրապությունների ձևավորումից հետո պարսից արքունիքի ուշադրու-
թյունը կենտրոնանում է արդեն այն երկրների վրա, որոնք չէին ընդունել
Դարեհի իշխանությունը և ապստամբել էին նրա դեմ:
Այսպես, VI սատրապությունից հետո հիշատակվող սատրապու-
թյուններն ուղղակի կամ անուղղակի եղել են կա՛մ որպես ապստամբ
երկրներ, կա՛մ էլ պատերազմական գործողությունների թատերաբեմ: VII
սատրապության մեջ, ի թիվս այլ ժողովուրդների, հիշատակվում են նաև
սատտագյուտները, իսկ Բեհիսթունի արձանագրությունում Դարեհը
Սաթագուշը հայտարարում է ապստամբ երկիր, չնայած արձանագրության
հետագա շարադրանքում ավելի ստույգ տեղեկություններ չի տալիս 1 :
Բեհիսթունի արձանագրության պարսկերեն տեքստում (նաև էլամերեն
տարբերակում) Դարեհը Արաքոսիայում Վահյազդատայի ուղարկած բա-
նակին հաղթելուց հետո հայտնում է, որ այդ էր իր կատարածը Արա-
քոսիայում 2 : Սակայն արձանագրության աքքադերեն տարբերակում Դա-
րեհը, խոսելով նույն իրադարձությունների մասին, հայտնում է Սատտա-
գյուտիայի Գանդատամակի (պարսկերեն տեքստի Գանդուտավան է)
վայրի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտի մասին և վերջում ավելացնում,
որ այդ է իր կատարածը Սատտագյուտիայում և Արաքոսիայում 3 :
Բերված տեղեկություններից կարելի է եզրակացնել, որ Սատտա-
գյուտիայում Դարեհի բանակը գործել է Արաքոսիային սահմանակից
շրջանում, և հավանաբար, Վահյազդատայի ուղարկած բանակին հաղթե-
լուց հետո Արաքոսիան մտնում է VII սատրապության մեջ: Փաստորեն,
ինչպես տեսնում ենք, չնայած Վահյազդատան Արաքոսիայում և Սատ-
տագյուտիայում պատերազմում էր Վիվանայի դեմ իր ուղարկած բանակի
միջոցով, այդուհանդերձ VII սատրապությունը կարելի է համարել այն
1
Արձանագրությունում Եգիպտոսը ևս հայտարարված է ապստամբ երկիր,
բայց այլ տեղեկություններ նրա մասին չունենք: Մեզ համար առավել ընդու-
նելի է Է. Բիքերմանի կարծիքը, համաձայն որի` Եգիպտոսում Դարեհի կա-
ռավարման սկզբին ոչ մի ապստամբություն էլ չի եղել, եթե չհաշվենք Լի-
բիայի ժամանակավոր անջատումը և անկախությունը (հարցի մանրամասն
քննությունը տե՛ս Дандамаев 1985: 104-105):
2
Kent 1953: 128.
3
Malbran-Labat 1994: 117-118.
93