ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 201
զգալի մասը, պետք է կազմեին մշակութային առումով մեկ քաղաքա-
կրթական դաշտ:
Հայոց լեզվի պատմությանը և վաղ կրոնական հավատալիքներին
նվիրված ուսումնասիրություններում կարևոր տեղ է զբաղեցնում փոքրա-
սիական լեզվական շերտի խնդիրը (Ն.Մարտիրոսյան, Գր.Ղափանցյան,
հետագայում նաև Գ.Ջահուկյան, Ջ.Գրեպպին և այլք) 1 : Հայոց լեզվի և
փոքրասիական լեզուների միջև փոխառնչությունների խնդրին անդրա-
դարձած հայ և օտար մասնագետները համակարծիք են հայերենում դրա
հետևանքով մուտք գործած բավական ստվար բառաֆոնդի առկայության
հարցում: Մասնագիտական կարծիքների միջև տարբերությունը միայն
այդպիսի բառերի քանակի, փոխառության ժամանակի և եղանակի գնա-
հատման մեջ է: Այդ փոխառությունները միանշանակ վկայում են հնագույն
և տևական փոխհարաբերությունների առկայության օգտին:
Փոխառությունների ի հայտ գալը ենթադրում է որոշակի պատմա-
կան միջավայր, որտեղ հնարավոր են տևական փոխշփումներ, որոնք որո-
շակիորեն ուղեկցվում են համակեցության ամենատարբեր մակարդակ-
ներով: Որպես այդպիսի միջավայր հայ-փոքրասիական լեզվական, նաև
կրոնա-պաշտամունքային փոխառնչություններով զբաղվող մասնագետ-
ներն իրենց ուշադրության կենտրոնում ունեն հայերենի կրողների նախ-
նական բնակության վայրի գործոնը: Դրանով էլ պայմանավորված են
նրանց եզրակացությունները և ենթադրությունները:
Գ.Ջահուկյանն առանձնացնում էր երկու տիպի փոխառություններ`
ա. անմիջական և բ. միջնորդավորված: Առաջին կարգի ազդեցության
աղբյուրը, ըստ նրա, Խեթական տերության շրջանում և դրա անկումից
հետո եղած շփումներն են, իսկ երկրորդը խեթա-լուվիական լեզուներից
խուրրի-ուրարտական, սեմական և այլ լեզուներ կատարված փոխառու-
թյունների, այնուհետև վերջիններից հայերեն կատարված փոխառություն-
ներն են:
Անկախ այն հանգամանքից, թե երբ և ինչպես կարող էին տեղ
գտնել վերոհիշյալ փոխառնչությունները, պարզ է միայն, որ նշված տա-
րածաշրջանում կամ դրա մի ինչ-որ հատվածում պետք է ապրեր հայախոս
բնակչություն, որն էլ փոխառեր օտար բառերը: Կամ հնարավոր է մեկ այլ
տարբերակ, այն է` հետագայի Ծոփքի տարածքում կարող էր ապրել, ի
1
Капанцян 1948; Մարտիրոսյան 1961; Ջահուկյան 1970: 123հաջ.; 1987:
311հաջ.; Greppin 1978; 1982; Պետրոսյան 1997; 2006: Համեմատաբար վեր-
ջերս հայ-փոքրասիական լեզվական փոխառնչությունների խնդիրը համա-
կողմանիորեն քննարկվեց Հ.Հմայակյանի ատենախոսության մեջ (Գր.Ղա-
փանցյանը և խեթագիտությունը, Երևան, 2014թ.):
201