ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 200

Պ.գ.դ. Քոսյան Արամ
(ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտ)
ԻՆՏԵԳՐԱՑԻՈՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԸ ԵՓՐԱՏՅԱՆ ԿՈՆՏԱԿՏԱՅԻՆ
ԳՈՏՈՒՄ Մ.Թ.Ա. II-I ՀԱԶԱՐԱՄՅԱԿՆԵՐՈՒՄ
Երջանկահիշատակ Գ.Սարգսյանն իր հետազոտությունների վերջին
շրջանում մեկ անգամ չէ, որ անդրադարձավ հայոց վաղ պետականության
և հայ ժողովրդի կազմավորման խնդիրներին՝ տուրք չտալով հակագիտա-
կանության զանազան դրսևորումներին, փորձելով հստակություն մտցնել
դրանցում: Մասնավորապես, քննարկելով Մովսես Խորենացու առաջին
հայկյանների տեղաշարժերի և Ուրարտու-Հայաստան խնդիրները, նա
ներկայացրեց մեր օրերում դեռևս արդիական մոտեցումներ 1 , որոնց
ուսումնասիրությունը կարող է շարունակվել դեռ շատ երկար:
Ներկայացվող թեման մի փորձ է քննարկման դնելու վերոհիշյալ
երկու խնդիրների որոշակի աշխարհագրական համատեքստը: Մի փոքր
առաջ անցնելով, նշեմ, որ թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը առկա աղբյուրների լույսի
ներքո անկասկած տեղավորվում են Հայկական լեռնաշխարհի մի տարա-
ծաշրջանում, որը պարփակված է մի կողմից Վանա լճով, մյուս կողմից՝
Եփրատի ակունքների և վերին հոսանքի շրջանի ու Հայկական Տավրոսի
հարավային եզրերի միջև: Հիմնականում սա ընդգրկում է պատմական
Մեծ Հայքի երեք նահանգների զբաղեցրած շրջանը` Տարոն-Տուրուբերան,
Ծոփք և Աղձնիք: Այս երկրամասը որոշ ուղղություններում ծավալվում է
հյուսիսում դեպի Բարձր Հայքի մի մասը, մասնավորապես ներկայիս
Երզնկայի դաշտը: Մի տարածք, որին հայագիտության դասականները,
այդ թվում՝ Գ.Սարգսյանը, ժամանակին տվել էին «Նախնական Հա-
յաստան» անվանումը:
Անզեն աչքով էլ կարելի է նկատել, ձեռքի տակ ունենալով Առա-
ջավոր Ասիայի ֆիզիկական քարտեզը, այս տարածաշրջանի առանձնա-
հատուկ դիրքը մի կողմից Հայկական լեռնաշխարհի մյուս շրջանների,
մյուս կողմից սիրիա-միջագետքյան աշխարհի և Փոքր Ասիայի միջև:
Կարելի է վստահաբար ասել, որ այստեղ «կոնտակտային գոտի»