ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 181

Պ.գ.դ. Փիլիպոսյան Աշոտ
(Խ.Աբովյանի անվ. hայկական պետական
մանկավարժական համալսարան)
ԶՈՐԱՑ ՔԱՐԵ՞Ր, ԹԵ՞ ՔԱՐԱՀՈՒՆՋ, ՀՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱ՞Ն,
ԹԵ՞ ՀՈՐԻՆՅԱԼ «ԱՍՏՂԱԴԻՏԱՐԱՆ»
Հայաստանի Հանրապետության հարավում՝ Մեծ Հայքի Սյունիք
աշխարհում, առանձնանում է մեգալիթյան մի եզակի հուշարձան, որը
հայտնի է Դիք-դիք կամ Ցից-ցից քարեր, Զորաց քար, Զորաց քարեր,
Քարեզորք, Ղոշուն դաշ, վերջերս նաև Քարահունջ անվանական տար-
բերակներով:
Հնավայրի դիրքը, զբաղեցրած տարածքը, ընդհանուր տեսքը, կա-
ռուցվածքային մանրամասները, ինչպես նաև տեղանքից հայտնաբերված
նյութական մշակույթի մնացորդներն արդեն մեկ դար է, ինչ ոլորտի
մասնագետների ու հետաքրքրասերների ուշադրության կենտրոնում են:
XIX դ. վերջին հուշարձանը հետազոտել է Եր.Լալայանը 1 , 20-30-ական-
ներին՝ Ստ.Լիսիցյանը 2 , 50-60-ականներին՝ Ս.Բարխուդարյանը 3 , Մ.Հաս-
րաթյանը 4 , Վ. Հարությունյանը 5 և Ս.Եսայանը 6 , 70-80-ականներին՝ Օ.
Խնկիկյանը 7 , Է.Պարսամյանը 8 , Գ.Արեշյանը, Բ.Սադոյանը, XX դ. վերջին և
XXI դ. սկզբին՝ Պ.Հերունին 9 և նրա հետևորդները 10 , 2010-2015 թթ.՝
Ա.Փիլիպոսյանը, Ա.Ավագյանը 11 Ա.Բոբոխյանը, Հ. Ավետիսյանը, Ա.Գնու-
նին, Գ.Սարգսյանը 12 և այլք: Եվ այսուհանդերձ, առ այսօր հնավայրը
դեռևս մասնագիտական առումով ամբողջապես ու համակողմանի ուսում-
1
Լալայեան 1898: 174, 175; Լալայան 1931: 63, 66, նկ. 14:
Լիսիցյան 1969: տախտակ CXIV:
3
Բարխուդարյան 1960: 122:
4
Հասրաթյան 1985: 175:
5
Հարությունյան 1992: 13:
6
Եսայան 1972: 65:
7
Խնկիկյան 1984; Խնկիկյան 1997: 7-8; Xnkikyan 2002: 9, 25-29, 60-61, 65-67,
148, 167, pl. VI-VII, XL, pl. LIII, fig. 1-32, pl. LIV, fig. 5-9.
8
Парсамян 1985.
9
Հերունի 1998: 87-93; Геруни 1998: 307-328:
10
Վահրադյան, Վահրադյան 2010; Բալյան 2010:
11
Փիլիպոսյան, Ավագյան 2016; Փիլիպոսյան 2016: 24-43; Piliposyan 2016: 101-
111:
12
Ավետիսյան, Գնունի, Բոբոխյան, Սարգսյան 2015:
2
181