ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 147
զորապետական գործառույթը, ո՛չ էլ պարսկական զորակայանի վե-
րածված հարավհայկական գավառների անմիջական կառավարչի դերը:
Փոփոխություն տեղի ունեցավ միայն Արտաշիր I-ի վախճանից հետո, երբ
Շապուհը միանձնյա ստանձնեց վեհապետական իշխանությունը:
Գործելով Արտաշիր I-ի նշած ուղեգծով` Շապուհ I-ը «Պարսկական
Հայաստանի» գահը հանձնեց որդուն` Որմիզդ-Արտաշիրին: Այս իրադար-
ձությունն իր պատկերագրական արտացոլումն է ստացել Սալմաստի
ժայռաքանդակի աջակողմյան պատկերախմբում, որտեղ ձի հեծած Շա-
պուհը իշխանության օղակ է մեկնել Որմիզդ-Արտաշիրին, իսկ վերջինս էլ
դեպի վեհապետն է մեկնել աջ ձեռքը` ստանալու արքայական իշխանու-
թյան խորհրդանշանը 1 : Պատմագիտության մեջ Որմիզդ-Արտաշիրի այս
թագադրությունը թվագրել են 261թ. 2 :
Սալմաստի ժայռաքանդակին նվիրված ուսումնասիրության մեջ
քննության ենք առել նաև վերոնշյալ կարծիքը 3 : Անշուշտ, այն հայկական
պատմական ավանդության, «Օգոստոսների պատմության» և ŠKZ-ի
տվյալների հաշտեցման մի հետաքրքիր փորձ է, որը, սակայն, տեղիք է
տալիս բազում առարկությունների, և որ կարևոր է, չի հիմնավորվում
Սալմաստի ժայռաքանդակի պատկերագրական տվյալներով: Այսպես,
դեռևս 1938թ. Է.Հերցֆելդն էր նկատել, որ Սասանյան արքաներից յու-
րաքանչյուրն ունեցել է ինքնատիպ տիարա: Այս աքսիոմն ուղղակի բա-
ցառում է Որմիզդ-Արտաշիրի թագադրությունը Շապուհ I-ի պաշտոնական
ինվեստիտուրայից (242թ. ապրիլի 12) առաջ բերելու հնարավորությունը,
քանզի այդ դեպքում անպատասխան է մնում բնականից առաջացող այն
հարցը, թե ինչու Շապուհ I-ը չի պատկերվել իր անձնական` պարսպա-
տամի զարդով տիարայով, որը լավ հայտնի է նրա դրամներից ու ժայռա-
քանդակներից: Մինչդեռ Է.Հերցֆելդի հայտնի աքսիոմը ինքնին հասկա-
նալի է դարձնում վիճահարույց իրադարձության ճիշտ ժամանակը. այն
փաստից, որ թագադիր Շապուհը ներկայացվել է ոչ թե իր