ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 144
գեղարվեստական կերպավորման ժամանակ գործածվող խորհրդանշա-
կան տարր 1 , միանգամայն արդարացված կլինի այն շնորհելու տեսարանը
Մանիի ակնարկած «կրտսեր դիադեմա»-ով թագադրության պատկերա-
գրական համարժեքը համարելը 2 :
Իհարկե, որոշ հակասություն է առաջանում այն առումով, որ ŠKZ-ի
Արտաշիր I-ի արքունի ցուցակում արձանագրության հեղինակ Շապուհ I-ը
իրեն չի հիշատակել որպես հպատակ երկրի թագավոր: Տեսականորեն դա
կարելի է բացատրել նրանով, որ Հայաստանի մեծագույն մասը Արտաշիր
I-ի օրոք մնում էր աննվաճ, և իրեն «Հայաստանի թագավոր» տիտղոսով
հիշատակելու դեպքում նա ոչ միայն կմեղանչեր «ճիշտ խոսքի» զրադաշ-
տական պատգամից, այլև ընթերցողին կգցեր մոլորության մեջ 3 : Սակայն
մեզ ավելի հավանական է թվում երկրորդ բացատրությունը. ŠKZ-ի
ստեղծման ժամանակ արքայից արքա Շապուհ I-ը կարող էր և չհիշել «Հա-
յաստանի արքա»-ի իր անցյալ կարգավիճակը, քանի որ այն ածանցված
էր Իրանի գահաժառանգի ու զորահրամանատարի իր համապետական
կարգավիճակից և ստվերվել էր այն մեծ փառքով ու հեղինակությամբ, որ
նա ձեռք էր բերել 230-ական թթ. վերջերից Վերին Միջագետքում և
Ասորիքում ծավալված ռազմական գործողությունների ժամանակ: Այս
վարկածի օգտին է խոսում այն փաստը, որ ŠKZ-ի Արտաշիր I-ի արքունիքի
թվարկության մեջ Շապուհն իրեն ընդհանրապես չի հիշատակում:
Բնականաբար, դրանից բնավ էլ չի հետևում, թե Իրանի գահաժառանգի և
փաստացի զորահրամանատարի դերն ու նշանակությունն այն աստիճան
ցածր են եղել, որ նա դուրս է մնացել պաշտոնական ցուցակից: Ընդհա-
կառակը, դա հաստատում է մեր այն դրույթը, որ Շապուհը՝ իբրև գահա-
ժառանգ, ստորադասված լինելով Արտաշիր I-ին, միևնույն ժամանակ
գերադաս դիրք է զբաղեցրել Իրանի վեհապետին ենթակա ա