ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3

քեան ի տեղի պատերազմին եկեալ հասանէին իւրաքանչիւր զաւրաւք եւ ամենայն պատրաստութեամբ, նոքա եւ որ բունքն հաստատուն կացեալ էին ի տեղւոջն... [30 անուն ցանկից յետոյ] ամենեքեան համագունդք հա- սանէին ի գործ պատերազմին ի դաշտն Արտազու, եւ լինէր հանդէս հա- մարուն վաթսուն եւ վեց հազար այր ընդ հեծեալ եւ ընդ հետեւակ: [էջ 105-106, նախ. 51-56, էջ 641-642] Զայս ասէր [Վարդանն իր ճառը], եւ անդէն ի դաշտին զտեղի առեալ՝ զզաւրսն զետեղէր եւ յամե- նայն կողմանց տակաւ զայրուձին կազմէր: Իսկ յետ բազում աւուրց զաւրա- գլուխն Պարսից խաղայր գայր ամենայն հեթանոսական բազմութեամբն։ Եւ եկեալ հասանէր յաշխարհն Հայոց ի Հեր եւ ի Զարեւանդ գաւառ, եւ անդէն ի գաւառին զտեղի առեալ՝ բանակ բոլորէր, փոս հատանէր, պատ- նէշ կանգնէր, շերտաւոր փակէր, ամրացուցանէր իբրեւ զքաղաք ամենայն պատրաստութեամբ։ Գունդ բազում հատանէր ի զաւրաց նորա, ասպա- տակաւ արշաւէր, յաւարի առնուլ կամէր զգաւառս բազումս։ Զայն իբրեւ լուան զաւրքն Հայոց, սեպուհ մի յազգէն Ամատունեաց՝ Առանձար անուն ընտրեցին յամենայն զաւրականէն... Ել ընդ առաջ նորա հազարաւք եր- կու, հար սատակեաց զբազմութիւն գնդին, եւ զմնացեալսն ի նոցանէ անդրէն փախստական ի բանակն արկանէր: [էջ 114-120, նախ. 115-120, էջ 652-660] Յետ այսորիկ իբրեւ ետես զաւրավար գնդին Պարսից, եթէ հատան պատգամաւորքն ի միջոյ խաբել զնոսա եւ բարձաւ յոյս ակնկալութեան իւրոյ ցրուել զնոսա յանքակ միա- բանութենէն, յայնմ ժամանակի յառաջ կոչէր զանաւրէնն Վասակ եւ զամե- նայն ուրացեալ իշխանսն, որ էին ընդ նմա յաշխարհէն Հայոց 1 . հարցանէր զնոսա եւ ուսանէր ի նոցանէ զհնարագիտութիւն յաղթութեան: Եւ իբրեւ ու- սեալ տեղեկացաւ զառն առն իւրաքանչիւր քաջութիւնս, կոչէր եւ զբազումս ի զաւրագլխացն, որ էին ընդ իւրով ձեռամբ, եւ հրամայէր ածել զառաջեաւ զերամակս փղացն եւ ի գունդս գունդս զգազանսն բաժանէր եւ առ մի մի փիղ երեք հազար սպառազէնք... Կարգէր կազմէր զզաւրսն ամենայն, եւ տարածանէր երկայնէր զճակատն յերկայնութիւն դաշտին մեծի... զըն- տիր ընտիր նահատակացն շուրջ զիւրեաւ գումարէր եւ այսպէս ամրացու- ցանէր զգունդն Մատեան իբրեւ զաշտարակ մի հզաւր եւ կամ իբրեւ զբերդ մի անմատոյց: Նշանս բաշխէր, դրաւշս արձակէր եւ ի ձայն մեծի փողոյն պատրաստ հրամայէր լինել: Իսկ զգունդն Ապարհացի եւ զԿատշացն եւ զՀոնաց եւ զԳեղաց եւ զայլս եւս ամենայն զընտիր ընտիր մարդիկ զաւրուն 1 Այս հատուածի շարադրանքի բովում Եղիշէն, կարծես թէ, բաց է թողել Պար- սից բանակի՝ Խոյից դէպի Աւարայր զօրաշարժի նկարագրութիւնը (այն ունի Ղազար Փարպեցին): 113

ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 113