ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3

ի մի վայր ժողովէր, եւ հրաման պատուիրանի տայր ընդ յաջմէ կողմանէ իւրոյ գնդին պատրաստ լինել ընդդէմ Հայոց զաւրավարին 1 : Իսկ արին Վարդան յառաջ մատուցեալ եւ զաւագանին հարցանէր եւ միաբան ամենեցուն խրատու զզաւրագլուխսն կարգէր: Զգունդն առա- ջին տայր ի ձեռն իշխանին Արծրունեաց, եւ նիզակակից նմա՝ զմեծ իշխա- նն Մոկաց... Եւ զգունդն երկրորդ տայր ի ձեռն Խորենայ Խորխոռունւոյ, եւ նիզակակից նմա՝ զԸնծայինն եւ զՆերսեհ Քաջբերունի: Եւ զգունդն երրորդ մատուցանէր ի ձեռն Թաթլոյ Վանանդացւոյ, եւ նիզակակից նմա հրամա- յէր զՏաճատ Գնթունի... Յանձն իւր առնոյր զգունդն չորրորդ, եւ նիզա- կակից իւր զքաջն Արշաւիր եւ զհարազատ եղբայրն իւր զՀամազասպեան: Կարգէր եւ կազմէր զճակատն՝ յորդորելով ընդ ամենայն երեսս դաշ- տին դէմ յանդիման Արեաց գնդին, առ ափն Տղմուտ գետոյն 2 : Եւ իբրեւ այս այսպէս պատրաստեցան, երկոքեան կողմանքն լի սրտմտութեամբ եւ մեծաւ բարկութեամբ զայրանային եւ գազանացեալ զաւրութեամբ յիրեա- րս յարձակէին, եւ ամբոխ աղաղակին երկոցունց կողմանց իբրեւ ի մէջ ամպոց շփոթելոց ճայթմունս գործէր, եւ հնչումն ձայնից զքարանձաւս լերանցն շարժէր... Անդ էր տեսանել շտապ մեծի տագնապին եւ զաղէտս անբաւ տարակուսանացն երկոցունց կողմանցն՝ առ ի յանդուգն յարձակ- մանէն զմիմեանս բախելով... Եւ խումբ արարեալ ամենայն բազմութեանն՝ զգետն ի մէջ փակէին, եւ զանգիտեալ գունդն Պարսից ի դժուարութենէ գետոյն՝ զտեղեաւն զեռալ սկսան: Իսկ գունդն Հայոց հասեալ անցանէ- ին, ձի ի վերայ առեալ՝ յարձակէին մեծաւ զաւրութեամբ, սաստկապէս բախեալք ընդ միմեանս՝ յերկոցունց կողմանց բազում վիրաւորք յերկիր անկեալ դիաթաւալ խաղային: 1 2 Այս վերջին՝ խիստ կարեւոր հատուածն ակնարկում է, որ ճակատամարտի նախորդ օրը հայկական ձախ՝ Խորէն Խորխոռունու թեւը ծրագրի համաձայն հետեւողականօրէն սեղմել է (Տղմուտի արեւելեան ափին իջնող բլրաշարի վրայից) Պարսից զօրքի ռազմերթի յետնապահ խմբերին դէպի Աբարաբա- շիի գետանցի արեւմտեան ափը, ինչով նրանց աջ թեւում («յաջմէ կողմանէ իւրոյ գնդին») յատուկ լարում է ստեղծել: Ի դէպ, նշելի է, որ Եղիշէն Աւարայր անունը լոկ մի տեղ է տալիս, այն է՝ իր երկի աւարտական բանաստեղծական զեղումների կտորում. «...նովաւ եւ վկայքն ցնծացեալ բերկրին։ Նովաւ եւ դաշտն Աւարայրի պայծառացեալ ծաղկալից լինի, ոչ յանձրեւաբեր ամպոց, այլ ի սուրբ եւ յարիւնաբուխ վկայից ցանեալ եւ ցրուեալ սպիտակութիւն սուրբ ոսկերացն: Յորժամ կոխեսցեն ա- մենավաստակ ոտք խոստովանողին զլայնատարած տեղիս պատերազ- մին... կենդանի առ կենդանիս երթեալ՝ ամենայն աշխարհին կրկին լինի կեն- դանութիւնն» (Եղիշէ 1957, Է յեղանակ, 188-189, նախ. 58-59): 114

ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 114