ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3

կարծես թէ, այդ հին մայրուղին է ծառայել անգամ ասորեստանցի Սարգոն Բ-ին (Ք. ա. Ը դար), ով իր վիմագրում յիշում է Սուրզի աւանը (Խունդուր- նա – Խանդաւարի, Զիրմա – Սուրմի, Էլիյադինիա – Էլիդարայի, Խուռնու- կու – Փուռնակի կողքին) 1 , որը համադրելի է Զանգեմար օժանդակի ափին, փին, Բարուն գիւղի մօտ գտնուող Ծործորի վանքի անուան հետ 2 : Ի դէպ, հնարաւոր է, որ նոյն «Ծործոր» տեղանունն է նշուած Պեւտինգերեան քար- տէզի Արտաշատ – Խոյ ճանապարհահատուածում (Անտեբա – Խանդաւա- րի կողքին)՝ աղճատուած Սորւէ (Sorvae) ձեւով (վերականգնելի՝ Սորզէ կամ Սորսէ, հմմ. Ծործոր) 3 : Այսպիսով, Աւարայրի դաշտը պէտք է փնտրել միմիայն այս՝ բազ- միցս վկայուած հին մայրուղու վրայ (անկախ այլ, սակայն մեծ բանակների ու փղերի համար անյարմար ուղիների գոյութիւնից), այսինքն՝ Մակուի գե- տի հիմնական օժանդակի ափերին, Ղըրմըզիդաշ-Չալդրան գիւղից մինչեւ Ծործորի վանք միջակայքում 4 : Ցաւօք, նախկինում մեր պատմաաշխարհա- գէտները (Ս. Երեմեան, Թ. Յակոբեան, Բ. Յարութիւնեան եւն) կարող էին փնտրել լոկ խորհրդային զինուորական 5-կիլոմետրանոց մասշտաբով քարտէզում (արտերկրի աւելի մեծ մասշտաբով պլանշետները խիստ գաղտնի էին): Բայց 3 տարի առաջ համացանցում, բարեբախտաբար, դրուեցին մեր հարեւան տարածաշրջանների 2-կիլոմետրանոց (1:200000) մասշտաբով զինուորական քարտէզներ: Եւ ահա, դրանց մի պլանշետում (2k-j38-09)՝ 4-5 կմ Ս. Թադէի վանքից իջնող արահետով հիւսիս-արեւ- մուտք 5 , Զանգեմար օժանդակի աջ, արեւելեան ափին նշուած է Աբարա- բաշի գիւղակը (Մակու քաղաքից ուղիղ գծով՝ 22 կմ հարաւ, Ղըրմըզիդաշ- Չալդրան գիւղից՝ 6-7 կմ հիւսիս-արեւելք, ծովի մակերեւոյթից՝ 1720 մ բարձրութեան վրայ) 6 ։ «Գուգլում» այն նոր անուն ունի՝ Էմամղոլի-Օլլա, որը, 1 Thureau-Dangin 1912, 38-39; Дьяконов 1951, 328; Mayer 1984, 92-93. Տե՛ս Յակոբեան 2017: Ի դէպ, Ծործորը Զուրզուա անուանաձեւով (var. Զուր- զուրա) ծանօթ էր դեռ Պտղոմէոսին. տե՛ս Ptol. 2006, 552, 553 (V, 13, 16). Հմմ. Hewsen 1982, 140; Հարությունյան 1988, հ մր 4, 56; Арутюнян 2015, 256). Ծործորի վանքի մասին տե՛ս, օր.՝ Հախնազարյան 2012, 187-205։ 3 Մանանդյան 1936, 153-156 (=Մանանդյան 1966, 177-180, 184): 4 Պարսկաստանի Արեւմտեան Ատրպատական նահանգի Մակու գաւառի Չալդրան, «Չարդերուն (Չալդորան, Չհալ-Դերուն)» գաւառակի՝ մահալի մա- սին տե՛ս Հախնազարյան 2012, 24: 5 Դա՝ ուղիղ գծով, իսկ ասֆալտէ ուղիներով պէտք է 33 կմ պտոյտ կատարել: 6 Աբարաբաշի գիւղը նշուած է նաեւ վերջերս «Անուշաւան Բարսեղեան» ԱՁ-ի հրատարակած մեծադիր, կաւճապատ, 1:220000 մասշտաբով «Հայաստանի Հանրապետութիւն եւ ԼՂ Հանրապետութիւն» քարտէզում: 2 110

ORIENTAL STUDIES IN ARMENIA VOLUME 3 Արևելագիտությունը Հայաստանում, հատոր 3 | Page 110