Nöroloji Hastasında Sıvı, Elektrolit ve Beslenme Durumunun Değerlendirmesi ve Bakımı
Damar içi boşluk ile doku içi boşluk arasında
sıvı hareketi
Yukarıda belirtildiği gibi, hücre dışı sıvı iki ana boşluğa dağıtılmıştır: damar içi sıvı boşluğu ve doku içi
sıvı boşluğu. Bu boşluklar arasındaki sıvı hareketini
kolloid ozmotik basınç ve hidrostatik basınç etkiler.
Sıvı hareketi kılcallarda meydana gelir; atardamarlar
ve toplardamarlarda sıvı geçişini önleyen kalın duvarlar vardır.
Hidrostatik basınç
Kanın hidrostatik basıncı, kanın damar çeperlerine
uyguladığı basınçtır. Bu basınca karşı koyan bir kuvvet olmasaydı, damar içi boşluktaki sıvının çoğu kılcallardan doku içi sıvı boşluğuna itilirdi. Ancak, kolloid ozmotik basınç hidrostatik basıncın etkisine karşı
koyar.
Kolloid ozmotik basınç (KOB)
Kılcal yüzeyler suyu ve elektrolitleri serbestçe geçirirken, damar içi boşlukta kalan plazma proteinleri (örn.
albümin) gibi büyük molekülleri geçirmez. Bu proteinlerin yol açtığı kolloid ozmotik kan basıncı (KOKB)
kılcalların arteriyel ucunda hidrostatik basıncın dışa
doğru olan kuvvetine karşı koyar. Kılcalların arteriyel
ucundaki hidrostatik basınç yaklaşık 41 mmHg’dir;
Kolloid ozmotik basınç yaklaşık 28 mmHg’dir. Böylece, ortaya çıkan net basınç (13 mmHg) sıvıyı kılcalların dışına iter. Kılcalların venöz ucunda hidrostatik
basınç 21 mmHg’ye düşmüş, ancak kolloid ozmotik
basınç değişmemiştir. Bu nedenle, içe doğru kuvvet
sıvıları dışa doğru iten basınçtan daha fazladır ve sıvı,
venöz uçta kılcalların içine geri çekilir. 24 saatlik bir
süreçte yaklaşık 20 litre sıvı kılcalların arteriyel ucundan dışarı itilir ve 17 litre geri emilir. Doku içi boşlukta kalan az miktarda sıvı lenfatik sistem tarafından
atılır. Bu iki boşluk arasındaki sıvı hareketini neyin
belirlediğinin anlaşılmasıyla, anormal sıvı değişikliklerine yol açan faktörleri belirlemek mümkün olabilir.
Bunlardan en yaygın olanları:
• Düşük plazma proteinleri (kötü beslenme veya kronik sepsis kaynaklı), Kolloid ozmotik basıncın düşmesine ve dolayısıyla doku içi sıvı hacminin artmasına neden olur
• Sağ tarafta kalp yetmezliği; venöz tıkanıklığa (konjesyon) neden olur, kılcalların venöz ucunda hidrostatik basıncı ve böylece, doku içi sıvı hacmini artırır
• Sepsiste olduğu gibi, artan kılcal geçirgenlik; proteinlerin doku içi boşluğa geçmesine izin vererek kol-
253
loid ozmotik kan basıncını düşürür ve doku içi sıvıyı
artırır
• Azalan lenfatik drenaj; doku içi boşlukta aşırı sıvı
toplanmasına yol açar
NÖROLOJİ HASTASINDA SIVI
DEĞERLENDİRMESİ
Hemşireler sıvı ve elektrolit değerlendirmesine mantıklı bir yaklaşım içinde olmalıdır; bu genellikle sıvı
alımı ve kaybının değerlendirilmesini, hidrasyon durumunun fiziksel değerlendirmesini ve biyokimya sonuçlarını kapsar. Tüm veriler daha doğru bir değerlendirme yapılmasını ve hastanın ihtiyaç duyduğu sıvı
türü ile hacminin belirlenmesini sağlar.
Sıvı giriş ve çıkışının değerlendirilmesi
Hemşireler, olabildiği ölçüde önceki birkaç günü de
kapsayan bütün dengeyi (belirgin olmayan kayıplara
yol açan) değerlendirmelidir. Çünkü, birkaç saati kapsayan denge yanıltıcı olabilir. Sıvı giriş-çıkışı değerlendirilirken ve kaydedilirken dikkate alınması gereken birkaç kayıp nedeni vardır.
• İdrar: Normal idrar çıkışı 0,5 ile 1 ml/kg/saattir.
İdrar çıkışı, sıvı durumunun göstergesi olarak tek
başına her zaman güvenilir değildir; anormal idrar
hacmi nörolojik hastalık komplika