lerden birinin eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar. Enzim
eksikliği nedeniyle kortizol sentezlenemez ve buna cevaben ACTH salgısı artar ve adrenal hiperplazi gelişir. Adrenal
androjenler artarak dişi fetusun maskulinizasyona yol açar.
Dişi dış genitalya gelişimi 20. gebelik haftasında tamamlanır. 12. haftadan önce olan androjen maruziyetlerinde labial
füzyon ve hipospadias meydana gelirken, daha geç haftalarda klitoral hipertrofi meydana gelir. Fenotip androjenin
miktarı, androjene maruz kalma zamanı ve süresi tarafından
belirlenir. Ancak klitorisin büyüklüğü androjene maruz kalma süresinden ziyade androjenin miktarından etkilenir.
Tedavi uygulanmazsa postnatal dönemde de virilizasyon
devam eder. 2-4 yaşında önce pubik bölgede, daha sonra aksilla, gövde ve sakrumda kıllanma meydana gelir. 2
yaşında epifizyal kıkırdaklar kapanır ve boy kısa kalır. Dış
görünüş erkek gibidir. Akne, amenore, infertilite ve seste
kalınlaşma görülür. İntrauterin dönemdeki hormonal etkiler cinsel kimliğin belirlenmesinde rol oynar. Bu nedenle
bu kişilerde homoseksüel aktivitelere yatkınlık vardır.
1. 21 hidroksilaz eksikliği:
En sık görülen enzim eksikliğidir. 6. kromozomda CYP
21 geninde (21 hidroksilaz geni) meydana gelen mutasyon nedeniyle ortaya çıkar. Çoğunlukla karmaşık heterozigotluk (kromozomun her iki kopyasında farklı genetik
lezyonun olması) vardır.
2. 11β hidroksilaz eksikliği:
11 deoksikortizolün (compund S) kortizole, 11 deoksikortikosteronun (DOC) da kortikosterona dönüşememesi nedeniyle hipertansiyon, hipernatremi,
hipokalemi ve hipokalemik alkaloz meydana gelir. 8.
kromozomda bulunan CYP 11B1 mutasyonu nedeniyle
ortaya çıkar. Renin-aldosteron sistemi baskılanır, DHEA
ve androstenedion artar. Hafif virilizasyonun görüldüğü
bir formu da mevcuttur.
3. 3β-OH dehidrogenaz eksikliği:
Bu enzim hem overde hem de adrenal bezde bulunur ve
DHEA hariç tüm steroidlerin sentezinde rol oynar. Yenidoğan döneminde mortalite yüksektir. DHEA dışındaki
tüm steroid hormonları düşük seviyededir ve sadece DHEA düzeyi yüksektir. DHEA periferal dokuda daha
potent androjenlere çevrilir. Kızlarda hafif virilizasyon,
erkeklerde yetersiz maskulinizasyon ve hipospadias,
yani ambigü genitalya mevcuttur. ACTH’nın artmasına
bağlı olarak 17-OH pregnanolon sentezi de artar. 21
hidroksilaz eksikliğinde olduğu gibi tuz kaybettiren ve
kaybettirmeyen iki formu mevcuttur. Erişkinlerde polikistik over sendromu ve hiperinsülinizme bağlı olarak da
3β-OH dehidrogenaz eksikliği gelişebilir.
3 formu vardır:
4. 17 hidroksilaz (p450cc) eksikliği:
a. Tuz kaybettiren tip (%75): Aldosteronun da eksik
olması nedeniyle hiponatremi, hiperpotasemi, asidoz
ve nadiren hipoglisemi görülür.
b. Sadece virilizasyonun olduğu tip
c. Geç başlangıçlı (klasik olmayan): Adolesan çağda
ve sonrasında hirsutizm, infertilite ve menstrual düzensizlik ortaya çıkar.
Bu enzimde hem over hem de adrenal bezde bulunur.
Sadece 17 hidroksilaz enzimi olmadan sentezlenebilen
deoksikortikosteron, kortikosteron ve aldosteron
artmıştır. CYP10 genindeki mutasyon ile meydana gelir.
Hipertansiyon, hipernatremi ve hipokalemi mevcuttur. Androjen ve östrojenler sentezlenemediğinden dolayı
infantil dişi eksternal genitalya ve primer hipergonadotropik amenore görülür. Ambigü genitalya sadece
erkeklerde görülür. Progesteron seviyesi de yüksektir.
Bazılarında ACTH cevabı yetersiz olduğu için androjen
fazla sentezlenemez. Yine bazılarında enzim eksikliği çok
az olduğu için semptomlar ortaya çıkmaz. Ailelerdeki
semptomlar genellikle aynıdır. Tedavi olanların çocuklarında görülme olasılığı 1/100-1/200 civarındadır. Kız
ve erkek fetuslar eşit risk taşır.
YDUS (Temmuz 2011)
Aşağıdakilerden hangi cinsel gelişme anomalisinde dış genital görünüm dişi değildir?
A) 21 hidroksilaz defekti
B) 5-alfa redüktaz eksikliği
C) Komplet testiküler feminizasyon
D) Swyer sendromu
E) Turner sendromu
On yedi yaşında, fenotipik olarak dişi görünümünde
olan bir hasta, primer amenore nedeniyle başvuruyor.
Bu hasta için yapılan ileri tetkiklerde, östrojen ve
androjen düzeylerinin çok düşük, buna karşın serum progesteron düzeyinin yüksek olduğu ve aynı
zamanda hastanın hipertansif olduğu saptanmıştır.
Bu durumda kesin tanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Galaktozemi
B) Rezistan over sendromu
C) 17-hidroksilaz yetmezliği
D) Konjenital adrenal hiperplazi
E) Testiküler feminizasyon sendromu
Doğru cevap: A
Doğru cevap: C
TUS (Nisan 2000)
10 Reprodüktif Endokrinoloji