Kalsiyum ve Fosfat
Metabolizmasının
Hormonal Kontrolü ve
Kemik Fizyolojisi
HEDEFLER
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
■
■
21
B
Ö
L Ü
M
Vücuttaki kalsiyum ve fosfat konsantrasyonlarının homeostazının devamının
önemini ve bunun nasıl sağlandığını anlayabilmeli,
Vücuttaki kalsiyum havuzlarını, döngü hızlarını ve depolar arasında kalsiyumun
hareketinin düzenlenmesinde merkezi rol oynayan organları tanımlayabilmeli,
Kalsiyum ve fosfatın emilim ve atılım mekanizmalarını açıklayabilmeli,
Kalsiyum ve fosfat dengesini düzenleyen başlıca hormonları ve diğer faktörleri,
etki ve sentez yerlerini tanımlayabilmeli,
Kemiğin temel anatomisini tanımlayabilmeli,
Kemik oluşumu ve yıkımındaki hücreleri ve işlevlerini tanımlayabilmelisiniz.
GİRİŞ
Kalsiyum önemli bir hücre içi sinyal molekülüdür ve birçok
hücre dışı işlevde de rol oynar, bu yüzden vücut kalsiyum
konsantrasyonunun kontrolü hayati öneme sahiptir. Kalsiyum
homeostazının devamını sağlayan sistemin bileşenleri, hücre
dışı kalsiyum değişikliğini algılayan ve kalsiyum düzenleyici
hormonları salgılayan hücre tiplerini ve bu hormonların
hedefleri olup kalsiyum mobilizasyonuna, atılımına ve alımına
cevaplar veren böbrekler, kemikler ve barsakları içerir. Kalsiyum
metabolizmasının düzenlenmesiyle başlıca üç hormon
ilişkilidir. Paratiroid bezlerden salgılanan paratiroid hormonun
(PTH) ana görevi kemiklerdeki kalsiyumu mobilize etmek ve
idrarda fosfat atılımını artırmaktır. Karaciğer ve böbreklerde
ardışık hidroksillenme ile D vitamininden oluşturulan bir
KALSİYUM VE FOSFOR
METABOLİZMASI
KALSİYUM
Erişkin bir insan vücudunda yaklaşık 1100 g (27.5 mol) kalsiyum bulunur. Kalsiyumun %99’u kemiklerdedir. Plazma
kalsiyum düzeyi normalde 10 mg/dL (5 mEq/L, 2.5 mmol/L)
steroid hormon olan 1,25-dihidroksikolekalsiferolün temel
etkisi ince barsaklardan kalsiyum emilimini artırmaktır.
Memelilerde tiroid bezindeki hücrelerden salgılanan, kalsiyum
düzeyini azaltıcı bir hormon olan kalsitonin kemik yıkımını
inhibe eder. Kalsitoninin etkisinin nispeten daha az olduğu
görülmesine rağmen bu üç hormon olasılıkla bir bütün halinde
vücut sıvılarındaki Ca+2 düzeyinin dengede kalmasını sağlar.
Benzer şekilde, fosfat homeostazı, özellikle adenozin trifosfata
(ATP) katılımı, biyolojik tampon olarak görevi, proteinleri
düzenleyici ve dolayısıyla işlevlerini değiştirici rolü gibi normal
vücut işlevleri için önemlidir. Kalsiyum dengesini düzenleyen
sistemlerin çoğu aynı zamanda (bazen ters yönde olsa bile) fosfat
dengesini de düzenler ve bu yüzden bu bölümde tartışılacaktır.
kadardır ve kısmen proteinlere bağlı, kısmen de difüze olabilecek niteliktedir (Tablo 21-1). Kalsiyumun hücre içindeki
dağılımı ve ikinci haberci molekülü olarak Ca+2’un rolü Bölüm 2’de tartışılmıştır.
Vücut sıvılarındaki serbest, iyonize kalsiyum hayati bir
ikinci habercidir ve kan pıhtılaşması, kas kasıl