15
B
Ö
ğrenme, Bellek,
Dil ve Konuşma
H E D EFLER
■
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra
■
■
■
■
Ö
L Ü
M
U
zun süreli belleğin çeşitli formlarını tanımlayabilmeli,
Bellek işleme ve depolamada rol oynayan beyin kısımlarını ayırt edebilmeli,
Sinaptik plastisiteyi, uzun süreli güçlenmeyi (LTP), uzun süreli baskılanmayı
(LTD), habitüasyonu, duyarlılaşmayı ve öğrenme ve bellekteki rollerini
tanımlayabilmeli,
Alzheimer hastalığında bulunan beyin yapısı ve işlev bozukluklarını
tanımlayabilmeli,
Kategorik yarım küre ve reprezantasyonel yarım küre terimlerini
tanımlayabilmeli ve bu yarım küreler arasındaki farkı özetleyebilmeli,
Akıcı ve tutuk afazi arasındaki farkları özetleyebilmeli ve her bir tipi
fizyopatolojisi temelinde açıklayabilmelisiniz.
GİRİŞ
Pozitron emisyon tomografik (PET) tarama, işlevsel
manyetik rezonans görüntüleme (fMRI), bilgisayarlı
tomografi (BT) tarama ve diğer görüntüleme ve tanı
yöntemlerinin geliştirilmesi ve günümüzde geniş çapta
kullanımıyla, insanlardaki beyin işlevini anlama konusunda
bir devrim gerçekleşmektedir. PET sinirsel aktiviteyle
orantılı olan lokal glikoz metabolizmasını, fMRI ise lokal
oksijenlenmiş kan miktarını ölçmek için kullanılır. Bu
yöntemler, tümüyle sağlıklı insanlarda ve farklı hastalıkları
veya beyin yaralanması bulunan kişilerde beynin çeşitli
kısımlarındaki aktiviteye düzeyinin bir göstergesini
sağlar (Bkz. Klinik Bilgi Kutusu 15-1). Bu yöntemler,
sadece basit yanıtların incelenmesinde değil, öğrenme,
bellek ve algılamanın karmaşık yönlerini incelemede de
kullanılmaktadır. İşitme, görme, konuşma veya kelime
oluşturma sırasında korteksin farklı kısımları etkin hale
gelir. Şekil 15-1, bir kadın ve bir erkekte kelimeleri işlemede
beyin korteksinin işlevlerini karşılaştırmada görüntülemenin
kullanılmasına dair örnekleri göstermektedir.
Kortikal işlevle ilgili bilgi veren diğer yöntemler, sinir
cerrahisi işlemleri yapılan bilinci yerinde kişilerde ilgili beyin
korteksinin uyarılmasını ve çok az durumda, kronik olarak
yerleştirilmiş elektrotlarla yapılan çalışmaları içerir. Laboratuvar
primatlarındaki araştırmalardan da değerli bilgiler elde
edilmektedir. Bununla birlikte, bu hayvanlarla iletişim zorluklarına
ek olarak, rhesus maymunu beyninin şempanze beyninin sadece
dörtte biri, şempanze beyninin ise insan beyninin dörtte biri
büyüklüğünde olduğunu hatırlamakta yarar vardır.
ÖĞRENME VE bELLEK
BELLEK BİÇİmLERİ
Hayvanlara ve özellikle insanlara ait bir özellik, davranışını deneyimlere göre değiştirebilme yetenekleridir. Öğrenme
bunu gerçekleştirebilmek için bilgi edinme ve bellek bu bilgiyi
koruma ve depolamadır. Bu iki olay birbirleriyle açık şekilde
yakından ilişkilidir ve bu bölümde birlikte ele alınmaktadırlar.
Fizyolojik bakış açısından bellek, deklaratif ve örtük olarak
iki tipe ayrılır ( y