B
Uyarılabilir Doku: Kas
H E D EFLER
■
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
5
Ö
L Ü
M
Vücuttaki başlıca kas tiplerini ayırt edebilmeli,
Kas hücresinin uyarılma-kasılma eşleşmesinin moleküler ve elektriksel yapısını
tanımlayabilmeli,
Çizgili kas kasılmasının altında yatan sarkomer bileşenlerini
tanımlayabilmeli,
İskelet, kalp ve düz kas kasılmasında Ca+2’un rollerini tanımlayabilmeli,
Kas hücresinin çeşitliliğini ve işlevini anlayabilmelisiniz.
GİRİŞ
Kas hücreleri, sinir hücreleri gibi kimyasal, elektriksel ve mekanik olarak uyarılma özelliğine sahiptir ve uyarıldıklarında,
hücre zarı boyunca yayılan mekanik aksiyon potansiyeli oluştururlar. Sinir hücrelerinin aksine kas hücreleri, kasılma mekanizmalarını aktive ederek cevap oluştururlar. Kas hücrelerinde, kasılma için gerekli başlıca yapısal elemanlar olan kontraktil protein miyozin ve sitoskeletal protein olan aktin bol
miktarda bulunur.
Kaslar genel olarak üç tipe ayrılır: iskelet kası, kalp kası ve
düz kas. Ancak düz kas homojen tek bir kategoriden oluşmaz.
İskelet kası vücut kaslarının büyük kısmını oluşturmaktadır.
İskelet kası iyi gelişmiş çapraz çizgilere sahiptir. Normalde sinirsel uyarı olmadığında kasılmaz. Lifleri arasında anatomik
ve işlevsel bağlantı yoktur ve genel olarak istemli kontrol altındadır. Kalp kası da çapraz çizgilere sahiptir; ama işlevsel
olarak sinsisyum oluşturur ve otonom sinir sistemi tarafından
modüle edilmesine rağmen dışarıdan uyarım yokken miyokardda bulunan ve kendiliğinden uyarılar oluşturabilen pacemaker hücreleri sayesinde ritmik olarak kasılabilir (Bkz. Bölüm 29). Düz kasta çapraz çizgilenmeler yoktur ve iki yaygın
alt tipe ayrılır: Tek üniteli (veya viseral) düz kas ve çok üniteli düz kas. Çoğu iç organın duvarında bulunan düz kas işlevsel
açıdan sinsisyum oluşturur ve düzensiz olarak uyarılar oluşturan pacemaker hücrelerini içerir. Göz ve diğer bazı bölgelerde
bulunan çok üniteli düz kas tipi, kendiliğinden kasılma oluşturmaz ve bu özelliğiyle iskelet kasına benzer.
İsKELET KAsI mORFOLOJİsİ
hücre zarı ile çevrilmiş tek bir kas hücresidir (Şekil 5-1). Hücreler arasında sinsisyal köprüler yoktur. Kas lifleri, birbirinden ayrı, filamanlara bölünebilen miyofibrillerden oluşmuştur. Bu miyofilamanlar iskelet kasının kasılma elemanlarını
bir arada tutan birkaç proteini içerir.
İskelet kasının kasılabilmesi büyük ölçüde miyozin II,
aktin, tropomiyozin ve troponin proteinlerine bağlıdır.
Troponin üç alt birimden oluşur: troponin I, troponin T ve
troponin C. Kaslarda bulunan diğer önemli proteinler, kasılmaya katılan proteinlerin birbirleriyle ve hücre dışı matriksle uygun yapısal ilişkilerinin korunmasından sorumludur.
ORGANİzAsYONU
İskelet kası birbirinden bağımsız kas liflerinden oluşmuştur,
bu kas lifleri, aynen nöronların sinir sisteminin “yapı taşları”
olması gibi, iskelet sisteminin yapı taşlarıdır. İskelet kaslarının çoğu tendonlarda başlar, tendonlarda biter ve kas lifleri iki
tendon ucu arasında birbirine paralel olarak uzanır. Böylece,
kas ünitelerinin kasılma güçleri birbirine eklenmiş olur. Her
kas lifi; çekirdekli, uzun, silindirik ve sarkolemma adı verilen
97