Tıbbi Fizyolojide Hücresel
Fizyolojinin Gözden
Geçirilmesi
H E D EFLER
■
Bu bölümü çalıştıktan sonra;
■
■
■
■
■
■
B
2
Ö
L Ü
M
Belirli hücre organellerini isimlendirebilmeli ve hücredeki işlevlerini
tanımlayabilmeli.
Hücre iskeletini oluşturan yapı taşlarını isimlendirebilmeli ve hücre yapısı ve
işlevine katkılarını anlatabilmeli.
Hücresel, hücreler arası ve hücre dışı bağlantıları isimlendirebilmeli.
Ekzositoz ve endositoz süreçlerini tarif edebilmeli ve her birinin normal hücre
işlevine katkısını tanımlayabilmeli.
Taşımaya ve zar geçirgenliğine katkıda bulunan proteinleri tanımlayabilmeli.
Kapiller duvardan özelleşmiş taşınma ve filtrasyonu tarif edebilmeli.
Hücrelerarası haberleşmenin çeşitli şekillerini tanıyabilmeli ve kimyasal
habercilerin (ikinci haberciler de dahil) hücresel fizyolojiyi etkilediği yolları tarif
edebilmeli.
GİRİŞ
Tüm organizmaların temel çalışan birimi hücredir. İnsanlarda hücreler hem yapı hem de işlev açısından oldukça özelleşmiştir. Diğer bir deyişle, farklı organlara ait hücreler ortak
özellikleri ve işlevleri paylaşabilirler. Önceki bölümde, bazı temel biyofizik ve katabolizma prensiplerini ve hücre yapı taşlarının metabolizmasını gözden geçirdik. Bazı başlıklarda, yapı
taşlarının temel hücre fizyolojisine (ör: DNA replikasyonu,
transkripsiyonu ve translasyonu) nasıl katkıda bulunabileceğini inceledik. Bu bölümde, hücresel ve moleküler fizyolojinin diğer temel yönlerini kısaca gözden geçireceğiz. Hücresel ve moleküler fizyolojinin özellleşmesini ele alan diğer yönler bağışıklık işlevi ve uyarılabilir hücreleri konu alan sonraki bölümlerde ve her bir fizyolojik sisteme odaklanan kısımlarda ele alınacaktır.
HÜCRENİN İŞLEVsEL
mORFOLOJİsİ
ve diğer birçok mikroskopi tekniğinin yaygın şekilde kullanılması, hücre yapı ve işlevinin daha detaylı incelenmesini sağlamıştır. Modern biyofiziksel, biyokimyasal ve moleküler biyoloji tekniklerindeki benzer devrim niteliğindeki ilerlemeler de
hücre bilgimize büyük katkıda bulunmuştur.
Çeşitli organlardaki hücrelerin özelleşmesi dikkate değerdir ve hiç bir hücre vücuttaki tüm hücreler için “tipik”
bir hücre olarak nitelendirilemez. Bununla birlikte, bazı yapılar (organeller) çoğu hücre için ortaktır. Bu yapılar Şekil 2-1’de gösterilmiştir. Farklı yöntemlerle birlikte kullanılan ultrasantrifüjasyon ile bu yapıların pek çoğu izole edilebilir. Hücreler homojenize edilip oluşan süspansiyon sant-
Vücuttaki organ sistemlerinin ve işleyiş yollarının anlaşılması için temel hücre biyolojisi bilgisi gereklidir. Mikroskop hücresel elemanların incelenmesinde anahtar bir araçtır. Bir ışık
mikroskobu 0.2 µm’ye kadar olan yapıları ayırt edebilirken,
bir elektron mikroskobu 0.002 µm’ye kadar olan yapıları ayırt
edebilir. Her ne kadar hücre boyutları oldukça değişken olsa
da, bu çözünürlük hücre içinde gerçekleşen olayları güzel bir
şekilde bize gösterebilir. Sabit ve hareketli hücre yapıları için
özelleşmiş belirteçlerle birlikte faz kontrast, flöresan, konfokal
35