Muzeum Pamięci Sybiru – Piotr Popławski (Polska)
Dr Piotr Popławski jest kierownikiem Działu projektów edukacyjnych i kulturalnych
w Muzeum Pamięci Sybiru. Poza zarządzaniem projektami edukacyjnymi i kulturalnymi koordynuje również prace multimedialne i zarządza zawartością wystawy stałej Muzeum.
Muzeum Pamięci Sybiru, otwarte w 2021 r., jest wynikiem współpracy pomiędzy pokoleniami sybiraków i ich wnuków. Razem opowiadają oni historię jeńców wojennych, zesłańców i wysiedleńców, którzy od końca XVI do połowy XX w. byli zniewalani
i wysyłani w głąb Rosji, a później Związku Sowieckiego, a także tych, którzy jechali tam dobrowolnie. Muzeum również bada doświadczenia osób, które osiedliły się na Syberii przed pierwszą wojną światową i brały aktywny udział w rozwoju tego ogromnego regionu. Muzeum łączy badania i narrację historyczną ze wspomnieniami uczestników i świadków wydarzeń. Na wystawie pokazane są zwyczajne na pierwszy rzut oka przedmioty skrywające głębię emocji, dając odwiedzającym wgląd w wyjątkową krainę: Syberię – tajemniczą
i piękną, a jednocześnie surową i bezlitosną.
Muzeum korzysta z różnych nowych technologii, by uczyć o deportacjach, wysiedleniach, traumie i śmierci. Narzędzia te to np.: gogle VR, które używane są w trakcie warsztatów dla dzieci i młodzieży, interaktywne elementy, takie jak: stanowiska multimedialne, strefa przekazu ustnego, będąca częścią wystawy głównej, w której odwiedzający mogą posłuchać świadectw, tablety, audioprzewodniki dostępne w jedenastu językach, a także projekt znany jako „cicha dyskoteka”.
Żyjemy w czasach zdominowanych przez kulturę wizualną, która zawładnęła zarówno muzeami, jak i życiem codziennym dzięki mediom społecznościowym, telewizji i nie tylko. Dlatego też Muzeum postanowiło wykorzystać inny zmysł – słuch – i skupić się na przekazach ustnych. Zbiory Muzeum zawierają wiele zwyczajnych przedmiotów, które dla odwiedzających mogą nie wydawać się na pierwszy rzut oka ciekawe czy ważne. Ale kiedy tylko pozna się niewiarygodną historię związaną z danym dokumentem lub przedmiotem, nabiera on znaczenia, a zwiedzający zaczyna postrzegać go w zupełnie inny sposób. Muzeum organizuje również oczywiście spotkania z sybirakami, świadkami tamtych czasów. Wpływ ich świadectw na odwiedzających jest zawsze większy, niż jakiegokolwiek narzędzia multimedialnego, ale wraz z upływem czasu osób mogących dzielić się swoimi przeżyciami będzie coraz mniej. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki mają oni na odwiedzających, zaczęto zastanawiać się nad opracowaniem metody, która jak najwierniej traktuje to, jak świadkowie opowiadają swoje historie. W wyniku długich dyskusji i debat narodził się nowy projekt: silent disco. Dotychczas powstały dwa warsztaty, a trzeci jest obecnie w trakcie tworzenia.
W ramach warsztatu „Przyszli o świcie” edukator na początku pyta uczestników, co wiedzą
o Syberii i deportacjach, aby stworzyć ich mapę myśli. Drugi etap to projekcja filmu, który celowo wyświetlany jest bez dźwięku w celu dekonstrukcji procesu myślowego. Z jednej strony może wydawać się, że czegoś brakuje, ale oglądający mogą dzięki temu np. zrozumieć, jak utrudniony dostęp do informacji mają osoby niesłyszące. Brak dźwięku zachęca również do myślenia na temat tego, co jest wyświetlane, i samodzielnej, pogłębionej analizy sytuacji. W kolejnym etapie warsztatu uczestnicy własnymi słowami opisują w sposób możliwie szczegółowy to, co zobaczyli.
Następnie są proszeni o to, by wyobrazili sobie siebie w podobnej sytuacji i zastanowili się, co zapakowaliby do walizki, gdyby czekała ich deportacja. To krótkie ćwiczenie jest jednak niezbędne, by utrzymać zaangażowanie uczestników w dyskusję w czasie trwania warsztatu. Momentem zwrotnym jest włożenie do uszu słuchawek do silent disco.